新时代西藏人权事业的发展与进步

༄༅། །དུས་རབས་གསར་པའི་བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་

བྱ་གཞག་གི་འཕེལ་རྒྱས་དང་ཡར་ཐོན།

（2025年3月）

（2025ལོའི་ཟླ་3པ）

中华人民共和国

ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ།

国务院新闻办公室

རྒྱལ་སྲིད་སྤྱི་ཁྱབ་ཁང་གསར་འགྱུར་གཞུང་དོན་ཁང་།

目 录

དཀར་ཆག

前言

གླེང་གཞི།

一、西藏人权事业波澜壮阔的发展历程

གཅིག བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བྱ་གཞག་གི་ཟིལ་རླབས་དགུང་འཕྱུར་གྱི་འཕེལ་རྒྱས་ལམ་བུ།

——和平解放奠定西藏人权事业发展根基

—— ཞི་བས་བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་ནས་བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བྱ་གཞག་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་རྨང་གཞི་བཏིང་བ།

——民主改革实现西藏各族人民当家作主

—— དམངས་གཙོའི་བཅོས་བསྒྱུར་ལས་བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་རང་ཁྱིམ་རང་བདག་བྱུང་བ།

——改革开放为西藏人权事业发展注入强大动力

—— བསྒྱུར་བཅོས་སྒོ་དབྱེས་བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བྱ་གཞག་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྒུལ་ཤུགས་ཆེན་པོ་བསྣན་པ།

——新时代开启西藏人权事业全面发展新篇章

—— དུས་རབས་གསར་པར་བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བྱ་གཞག་ཕྱོཌ་ཡོངས་ནས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལེའུ་གསར་པ་བརྩམས་པ།

二、全过程人民民主广泛真实管用

གཉིས། བརྒྱུད་རིམ་ཧྲིལ་པོའི་མི་དམངས་དམངས་གཙོ་རྒྱ་ཁྱབ་དང་། དོན་དངོས། གོ་ཆོད་བཅས་བྱུང་བ།

——民族区域自治制度全面实行

—— མི་རིགས་ས་ཁོངས་རང་སྐྱོང་ལམ་ལུགས་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ལག་ལེན་བསྟར་བ།

——选举权和被选举权严格保障

—— འདེམས་བསྐོའི་དབང་ཆ་དང་གདམ་བྱའི་དབང་ཆ་འགན་སྲུང་ནན་པོ་བྱས་པ།

——知情权和参与权充分保障

—— གནས་ཚུལ་ཤེས་དབང་དང་ཞུགས་པའི་དབང་ཆ་འགན་སྲུང་གང་ལེགས་བྱུང་བ།

——表达权和监督权有效保障

—— བསམ་ཚུལ་ཤོད་དབང་དང་ལྟ་སྐུལ་དབང་ཆ་འགན་སྲུང་ནུས་ལྡན་བྱས་པ།

三、经济社会权利保障水平全面提升

གསུམ། དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་གི་ཆུ་ཚད་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་མཐོ་རུ་ཕྱིན་པ།

——适当生活水准权保障显著提高

—— འོས་འཚམ་གྱི་འཚོ་བའི་ཆུ་ཚད་ཀྱི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་མངོན་གསལ་དོད་པོ་བྱུང་བ།

——受教育权保障更加充分

—— སློབ་གསོ་དང་ལེན་གྱི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་གང་ལེགས་ཐུབ་པ།

——工作权保障切实有效

—— ལས་ཀའི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་ཏན་ཏིག་ཐུབ་པ།

——健康权保障更加均衡

—— བདེ་ཐང་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་དེ་བས་དོ་སྙོམས་བྱུང་བ།

——社会保障体系全民覆盖

—— སྤྱི་ཚོགས་འགན་སྲུང་མ་ལག་དམངས་ཡོངས་ལ་ཁྱབ་པ།

四、文化权利保障持续加强

བཞི། རིག་གནས་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་ལ་མུ་མཐུད་ཤུགས་སྣོན་ཐེབས་པ།

——各民族优秀传统文化传承保护

—— མི་རིགས་ཁག་གི་ཕུལ་བྱུང་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་རྒྱུན་འཛིན་དང་སྲུང་སྐྱོང་ཐུབ་པ།

——公共文化服务水平不断提升

—— སྤྱི་པའི་རིག་གནས་ཞབས་ཞུའི་ཆུ་ཚད་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་གོང་མཐོར་ཕྱིན་པ།

——学习使用藏语言文字权利有效保障

—— བོད་སྐད་ཡིག་སློབ་སྦྱོང་དང་བེད་སྤྱོད་ཀྱི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་ནུས་ལྡན་ཐུབ་པ།

五、宗教信仰自由有力维护

ལྔ། ཆོས་དད་རང་མོས་ལ་སྲུང་སྐྱོང་ནུས་ལྡན་བྱུང་བ།

——宗教活动依法开展

—— ཆོས་ལུགས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་ཁྲིམས་ལྟར་སྤེལ་བ།

——活佛转世传承规范有序

—— སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་རྒྱུན་འཛིན་ཚད་ལྡན་དང་གོ་རིམ་ལྡན་པ།

——宗教活动场所条件显著改善

—— ཆོས་ལུགས་བྱེད་སྒོ་སྤེལ་ཡུལ་གྱི་ཆ་རྐྱེན་མངོན་གསལ་དོད་པོས་ལེགས་སུ་ཕྱིན་པ།

——教职人员社会保障进一步完善

——ཆོས་ལུགས་ལས་རིགས་མི་སྣའི་སྤྱི་ཚོགས་འགན་སྲུང་སྔར་བས་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་ཕྱིན་པ།

——宗教教育与现代教育模式有效衔接

——ཆོས་ལུགས་སློབ་གསོ་དང་དེང་རབས་སློབ་གསོའི་རྣམ་པ་འབྲེལ་མཐུད་ནུས་ལྡན་བྱུང་བ།

六、环境权利保障充分有效

དྲུག ཁོར་ཡུག་གི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་ནུས་ལྡན་དང་གང་ལེགས་བྱུང་བ།

——环境权利保障制度更加健全

—— ཁོར་ཡུག་གི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་ལམ་ལུགས་སྔར་བས་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་ཕྱིན་པ།

——生态环境保护措施不断完善

—— སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་ཐབས་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་ཕྱིན་པ།

——环境监测实现常态化

—— ཁོར་ཡུག་ལྟ་ཞིབ་ཚད་ལེན་རྒྱུན་རྣམ་ཅན་དུ་གྱུར་པ།

——城乡人居环境持续改善

—— གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་མིའི་འཚོ་སྡོད་ཁོར་ཡུག་རྒྱུན་མཐུད་ལེགས་སུ་ཕྱིན་པ།

——生态补偿制度有效落实

—— སྐྱེ་ཁམས་ཀྱི་ཁ་གསབ་ལམ་ལུགས་དོན་འཁྱོལ་ནུས་ལྡན་བྱུང་བ།

七、特定群体权利平等保障

བདུན། ཆེད་དམིགས་ཚོགས་སྤྱིའི་ཁེ་དབང་འདྲ་མཉམ་ངང་འགན་སྲུང་ཐུབ་པ།

——妇女权利保障水平全面提升

—— བུད་མེད་ཀྱི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་ཆུ་ཚད་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་གོང་མཐོར་སོང་བ།

——儿童权利保障力度不断加大

—— བྱིས་པའི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་བྱེད་ཤུགས་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་ཆེ་རུ་ཕྱིན་པ།

——老年人权利保障成效显著

—— རྒན་རྒོན་གྱི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་ལ་ཕན་འབྲས་མངོན་གསལ་དོད་པོ་ཐོན་པ།

——残疾人权利保障更加有力

—— དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་བྱེད་ཤུགས་སྔར་བས་ཆེ་རུ་ཕྱིན་པ།

八、人权法治保障水平稳步提升

བརྒྱད། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་ཁྲིམས་སྐྱོང་འགན་སྲུང་ཆུ་ཚད་བརྟན་པོའི་ངང་གོང་མཐོར་སོང་བ།

——科学立法体现尊重和保障人权

——ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་ཁྲིམས་འཛུགས་ལས་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་བརྩི་འཇོག་དང་འགན་སྲུང་བྱེད་ལུགས་མཚོན་པ།

——依法行政保障公民合法权益

——ཁྲིམས་ལྟར་སྲིད་འཛིན་བྱས་པས་སྤྱི་དམངས་ཀྱི་ཁྲིམས་མཐུན་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་བྱུང་བ།

——人权执法司法保障有力推进

——འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་ཁྲིམས་སྒྱུར་ཁྲིམས་འཛིན་འགན་སྲུང་ལ་སྐུལ་འདེད་ནུས་ལྡན་ཐུབ་པ།

——人权教育培训和知识普及广泛开展

——འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་སློབ་གསོ་གསོ་སྦྱོང་དང་ཤེས་བྱ་རྒྱ་ཁྱབ་ངང་ཁྱབ་གདལ་བཏང་བ།

结束语

མཇུག་བསྡུའི་གཏམ།

前言

གླེང་གཞི།

实现人人充分享有人权，是人类社会的共同追求，也是包括西藏各族人民在内的全体中国人民的奋斗目标。

མི་ཚང་མར་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལོངས་སྤྱོད་གང་ལེགས་ཐུབ་པ་བྱ་རྒྱུ་ནི་མིའི་རིགས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་ཐུན་མོང་དོན་གཉེར་བྱེད་ས་ཞིག་རེད་ལ། བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཚུད་པའི་ཀྲུང་གོའི་མི་དམངས་ཡོངས་ཀྱི་འབད་འཐབ་དམིགས་ཚད་ཅིག་ཀྱང་རེད།

中国共产党和中国政府始终重视西藏工作，不断丰富和发展治藏方略，采取切实有力举措，发展经济，改善民生，增进人民福祉，促进民族团结进步，充分保障西藏各族人民的基本权利。

ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་དང་ཀྲུང་གོ་སྲིད་གཞུང་གིས་ཐོག་མཐའ་བར་གསུམ་དུ་བོད་ཀྱི་ལས་དོན་ལ་མཐོང་ཆེན་བྱས་ཏེ། བོད་སྐྱོང་མཛད་ཇུས་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་ཕུན་སུམ་ཚོགས་སུ་དང་འཕེལ་རྒྱས་བཏང་བ་དང་། བྱེད་ཐབས་ཏན་ཏིག་དང་ནུས་ལྡན་སྤྱད་དེ་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་དང་། དམངས་འཚོ་ལེགས་བཅོས། མི་དམངས་ཀྱི་བདེ་རྩ་ཆེ་རུ་གཏོང་བ། མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཡར་ཐོན་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་བཅས་བྱས་ནས་བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཀྱི་གཞི་རྩའི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་གང་ལེགས་བྱས་ཡོད།

党的十八大以来，以习近平同志为核心的党中央，坚持把尊重和保障人权作为新时代党的治藏方略的重要内容，融入西藏工作的全过程各方面，奉行以人民为中心的人权理念，坚持以发展促人权，大力推进全过程人民民主，不断加强人权法治保障，协调增进公民权利和政治权利以及经济、社会、文化权利，努力促进人的全面发展和各族人民共同富裕，推动西藏人权事业取得全方位进步、历史性成就。

ཏང་གི་ཚོགས་ཆེན་བཅོ་བརྒྱད་པ་འཚོགས་ཚུན། བློ་མཐུན་ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་སྲོག་ཤིང་གནང་བའི་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གིས་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་བརྩི་འཇོག་དང་འགན་སྲུང་བྱ་རྒྱུ་དེ་དུས་རབས་གསར་པའི་ཏང་གི་བོད་སྐྱོང་མཛད་ཇུས་ཀྱི་ནང་དོན་གལ་ཆེན་དུ་བརྩི་བ་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ། བོད་ཀྱི་ལས་དོན་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཧྲིལ་པོ་དང་ཕྱོགས་གང་སར་མཉམ་འདྲེས་བྱས་ནས་མི་དམངས་ལྟེ་བར་འཛིན་པའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་འདུ་ཤེས་ལག་བསྟར་བྱེད་པ་དང་། འཕེལ་རྒྱས་ལ་བརྟེན་ནས་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་མཐའ་འཁྱོངས། བརྒྱུད་རིམ་ཧྲིལ་པོའི་མི་དམངས་དམངས་གཙོར་སྐུལ་འདེད་ཤུགས་ཆེན་གཏོང་བ། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་ཁྲིམས་སྐྱོང་འགན་སྲུང་ལ་ཤུགས་སྣོན་ཟམ་མི་ཆད་པར་རྒྱག་པ། སྤྱི་དམངས་ཀྱི་ཁེ་དབང་དང་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཁེ་དབང་། དེ་བཞིན་དཔལ་འབྱོར་དང་། སྤྱི་ཚོགས། རིག་གནས་བཅས་ཀྱི་ཁེ་དབང་མཐུན་སྦྱོར་ངང་ལེགས་སུ་གཏོང་བ་བཅས་བྱས་ཏེ། མིའི་ཕྱོགས་ཡོངས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་དང་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཐུན་མོང་འབྱོར་ཕྱུག་ལ་སྐུལ་འདེད་ཧུར་ཐག་བཏང་ནས་བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བྱ་གཞག་ལ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཡར་རྒྱས་དང་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་གྱི་གྲུབ་འབྲས་ཐོབ་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད།

今天的西藏，政治安定、民族团结、经济发展、社会和谐、宗教和顺、环境友好、人民安居乐业，创造了雪域高原上的人权保障奇迹。

ད་ཆའི་བོད་ལྗོངས་ཆབ་སྲིད་བརྟན་ལྷིང་དང་། མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ། དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས། སྤྱི་ཚོགས་ཞི་མཐུན། ཆོས་ལུགས་ཞི་དུལ། ཁོར་ཡུག་མཛའ་མཐུན། མི་དམངས་བདེ་སྡོད་ལས་བརྩོན་བཅས་བྱུང་ནས་གངས་ལྗོངས་ས་མཐོར་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་འགན་སྲུང་གི་ངོ་མཚར་བཏོད་ཡོད།

一、西藏人权事业波澜壮阔的发展历程གཅིག བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བྱ་གཞག་གི་ཟིལ་རླབས་དགུང་འཕྱུར་གྱི་འཕེལ་རྒྱས་ལམ་བུ།

西藏人权事业的发展，与当代中国发展进程相统一，是中国特色社会主义发展的必然结果。以西藏和平解放为起点，中国共产党团结带领西藏各族人民为争取人权、尊重人权、保障人权、发展人权不懈努力，西藏人民的生存权、发展权和其他各项基本权利保障不断向前推进。

བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བྱ་གཞག་འཕེལ་རྒྱས་དང་དེང་རབས་ཀྲུང་གོའི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ་གཅིག་གྱུར་ཡོང་བ་བྱ་རྒྱུ་ནི་ཀྲུང་གོའི་ཁྱད་ཆོས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལྡོག་མེད་འབྲས་བུ་ཞིག་རེད། བོད་ཞི་བས་བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་བ་ནས་འགོ་བཙུགས་ཏེ། ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་གིས་བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ལ་མཐུན་སྒྲིལ་སྣེ་ཁྲིད་བྱས་ནས་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བརྩོན་ལེན་དང་། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་བརྩི་འཇོག འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་འགན་སྲུང་། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བ་བཅས་ཀྱི་ཆེད་དུ་འབད་བརྩོན་ལྷོད་མེད་བྱས་པ་དང་། བོད་མི་དམངས་ཀྱི་འཚོ་གནས་དབང་ཆ་དང་། འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་དབང་། དེ་མིན་གྱི་གཞི་རྩའི་ཁེ་དབང་བཅས་ཀྱི་འགན་སྲུང་ཟམ་མི་ཆད་པར་མདུན་ཕྱོགས་སུ་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད།

——和平解放奠定西藏人权事业发展根基

—— ཞི་བས་བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་ནས་བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བྱ་གཞག་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་རྨང་གཞི་བཏིང་བ།

1951年和平解放之前的旧西藏，是世界上侵犯人权最为严重的地区之一。广大农奴和奴隶生命安全得不到保障，没有人身自由、财产自由和思想自由，根本谈不上做人的权利。政教合一的封建农奴制以及帝国主义侵略、奴役西藏和煽动“西藏独立”的图谋与行径，使西藏人民的生存权得不到保障，发展权难以实现。

1951ལོར་ཞི་བས་བཅིངས་འགྲོལ་མ་བཏང་གོང་གི་བོད་རྙིང་པ་ནི་འཛམ་གླིང་ཐོག་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་བཙན་གནོད་གཏོང་མཁན་ཚབས་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་ས་ཁུལ་གྱི་གྲས་ཤིག་རེད། རྒྱ་ཆེའི་ཞིང་བྲན་དང་བྲན་གཡོག་གི་ཚེ་སྲོག་བདེ་འཇགས་ལ་འགན་སྲུང་མི་ཐུབ་པ་དང་། མི་ལུས་རང་དབང་དང་། རྒྱུ་ནོར་རང་བདག བསམ་བློའི་རང་དབང་བཅས་གང་ཡང་མེད་པས་མི་ཞིག་བྱེད་པའི་དབང་ཆ་ནི་དེ་བས་གླེང་ཐབས་བྲལ། ཆོས་སྲིད་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་ཞིང་བྲན་ལམ་ལུགས་དང་དེ་བཞིན་བཙན་རྒྱལ་རིང་ལུགས་ཀྱིས་བོད་ལ་བཙན་འཛུལ་དང་བྲན་བཀོལ། དེ་བཞིན“བོད་རང་བཙན”ཟེར་བའི་ལྐོག་གཡོ་དང་ངན་ཇུས་བཤམས་པའི་དབང་གིས་བོད་མི་དམངས་ཀྱི་འཚོ་གནས་དབང་ཆར་འགན་སྲུང་མི་ཐུབ་པ་དང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དབང་ཆ་མངོན་འགྱུར་དཀའ་བར་གྱུར་ཡོད།

政教合一的封建农奴制粗暴践踏人的尊严，严重窒息社会生机和活力。占总人口95%以上的农奴和奴隶一无所有，只能依附于农奴主，无条件服从命令和要求。农奴主可以随意买卖、转让、赠与、交换农奴和奴隶，也可以对他们施加剜目、割舌、砍手、剁足等酷刑。农奴和奴隶的生死、婚姻、迁徙等都受到农奴主的控制，承受着沉重的赋税、劳役和高利贷盘剥，成年累月辛勤劳动，却连温饱也得不到保障。

ཆོས་སྲིད་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་ཞིང་བྲན་ལམ་ལུགས་ཀྱིས་མིའི་ལ་རྒྱར་བཙན་ཤེད་ཀྱིས་རྡོག་རོལ་བཏང་ནས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྐྱེ་སྟོབས་དང་གསོན་ཤུགས་ལ་འགོག་རྐྱེན་ཚབས་ཆེན་བཟོས་ཡོད། མི་འབོར་བསྡོམས་གྲངས་ཀྱི་95%ཡན་བཟུང་བའི་ཞིང་བྲན་དང་བྲན་གཡོག་ལ་གང་ཡང་མེད་སྟབས་ཞིང་བྲན་བདག་པོ་ཁོ་ནར་བརྟེན་དགོས་པ་དང་ཆ་རྐྱེན་གང་ཡང་མེད་པར་ཁོ་པ་ཚོའི་བཀའ་བཀོད་དང་རེ་བ་བཞིན་བསྒྲུབ་དགོས་ཀྱི་ཡོད། ཞིང་བྲན་བདག་པོས་ཞིང་བྲན་དང་བྲན་གཡོག་གང་འདོད་བཞིན་ཉོ་ཚོང་དང་། ནང་བཤུག སྤྲོད་རེས། བརྗེ་རེས་བཅས་བྱ་ཆོག་ལ། ཞིང་བྲན་དང་བྲན་གཡོག་ལ་མིག་རིལ་འདོན་པ་དང་། ལྕེ་འབྲེག་པ། རྐང་ལག་གཅོད་པ་སོགས་ཀྱི་ཁྲིམས་གཅོད་ནན་པོ་གཏོང་ཆོག་གི་ཡོད། ཞིང་བྲན་དང་བྲན་གཡོག་གི་ཤི་གསོན་དང་། གཉེན་སྒྲིག གནས་སྤོས་སོགས་གང་ཅིར་ཞིང་བྲན་བདག་པོས་དབང་སྒྱུར་བྱེད་པ་དང་། ཁྲལ་འུ་ལག་དང་སྐྱེད་ལྕིའི་བུ་ལོན་གྱི་བཤུ་གཞོག་མྱོང་དགོས་ཤིང་། ལོ་དང་ཟླ་བསྟུད་ནས་ངལ་རྩོལ་བྱས་ནའང་ལྟོ་གྲོད་པ་རྒྱགས་པ་ཞིག་ཟ་རྒྱུ་མེད།

近代以来，英国两次武装入侵西藏，严重破坏中国的主权和领土完整，践踏西藏人民的生存权，损害西藏人民的经济社会等各项权利。帝国主义势力一手炮制所谓“西藏独立”问题，干涉中国内政，扶植西藏地方分裂势力，对抗中央政府。历史证明，所谓“西藏独立”问题完全是帝国主义侵略中国的产物。

ཉེ་རབས་ཚུན་དུ། དབྱིན་ཇིས་བོད་ལ་དྲག་པོའི་བཙན་འཛུལ་ཐེངས་གཉིས་བྱས་ཏེ་ཀྲུང་གོའི་བདག་དབང་དང་མངའ་ཁོངས་ཆ་ཚང་ལ་གཏོར་བཤིག་ཚབས་ཆེན་བཏང་བ་དང་། བོད་མི་དམངས་ཀྱི་འཚོ་གནས་དབང་ཆར་རྡོག་རོལ་བཏང་བ་མ་ཟད། བོད་མི་དམངས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་སོགས་ཀྱི་དབང་ཆ་ཁག་ལ་གནོད་འཚེ་བཏང་ཡོད། བཙན་རྒྱལ་རིང་ལུགས་ཕྱོགས་གཏོགས་ཀྱིས“བོད་རང་བཙན”ཟེར་བའི་གནད་དོན་བཟོས་ནས་ཀྲུང་གོའི་ནང་སྲིད་ལ་ཐེ་ཇུས་དང་བོད་ས་གནས་ཀྱི་ཁ་ཕྲལ་ཕྱོགས་གཏོགས་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་ཏེ་ཀྲུང་དབྱང་སྲིད་གཞུང་གི་ཁ་གཏད་དུ་ལངས་ཡོད། “བོད་རང་བཙན”ཟེར་བའི་གནད་དོན་ནི་བཙན་རྒྱལ་རིང་ལུགས་ཀྱིས་ཀྲུང་གོར་བཙན་འཛུལ་བྱས་པའི་འབྱུང་འབྲས་འཁྲུལ་མེད་ཅིག་ཡིན་པ་ལོ་རྒྱུས་ལས་ར་འཕྲོད་བྱུང་ཡོད།

1951年5月23日，中央人民政府和当时的西藏地方政府全权代表在北京签订了《中央人民政府和西藏地方政府关于和平解放西藏办法的协议》（简称《十七条协议》），宣告西藏和平解放，使西藏摆脱了帝国主义势力的侵略及其政治、经济羁绊，有力维护了中国的国家主权、统一和领土完整，为西藏与全国一起实现共同进步和发展创造了基本前提，为西藏人权事业的发展奠定了坚实基础。

1951ལོའི་ཟླ་5ཚེས་23ཉིན། ཀྲུང་དབྱང་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་དང་སྐབས་དེའི་བོད་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་གི་དབང་ཆ་ཆ་ཚང་ཡོད་པའི་འཐུས་མིས་པེ་ཅིང་དུ《བོད་ཞི་བས་བཅིངས་བཀྲོལ་འབྱུང་ཐབས་སྐོར་གྱི་ཀྲུང་དབྱང་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་དང་བོད་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་གི་གྲོས་མཐུན》（བསྡུས་མིང་ལ《གྲོས་མཐུན་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན》ཟེར）ལ་མིང་རྟགས་བཀོད་ནས་བོད་ཞི་བས་བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་བ་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་པས། བོད་འདི་ཉིད་བཙན་རྒྱལ་རིང་ལུགས་ཕྱོགས་གཏོགས་ཀྱི་བཙན་འཛུལ་དང་དེའི་ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར་གྱི་འཆིང་རྒྱ་ལས་ཐར་བ་དང་། ཀྲུང་གོའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བདག་དབང་དང་། གཅིག་གྱུར། མངའ་ཁོངས་ཆ་ཚང་བཅས་སྲུང་སྐྱོབ་ནུས་ལྡན་ཐུབ་སྟེ། བོད་འདི་ཉིད་རྒྱལ་ཡོངས་དང་མཉམ་དུ་ཐུན་མོང་ཐོག་ཡར་རྒྱས་དང་གོང་འཕེལ་ཡོང་བར་གཞི་རྩའི་སྔོན་འགྲོའི་ཆ་རྐྱེན་བསྐྲུན་ནས། བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་བྱ་གཞག་གོང་འཕེལ་ལ་རྨང་གཞི་བརྟན་པོ་བཏིང་ཡོད།

——民主改革实现西藏各族人民当家作主

—— དམངས་གཙོའི་བཅོས་བསྒྱུར་ལས་བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་རང་ཁྱིམ་རང་བདག་བྱུང་བ།

和平解放后，中央对西藏投入大量财力、物力和人力支持，推动了西藏经济、社会、文化事业发展。然而，西藏反动上层为了维护农奴主阶级的既得利益和特权，根本反对改革，企图永远保持封建农奴制，蓄意破坏《十七条协议》，策划实施了一系列分裂祖国的活动，并于1959年3月10日发动全面武装叛乱，图谋把西藏从祖国分裂出去。为维护国家统一和西藏人民的根本利益，中央人民政府采取果断措施，与西藏人民一道坚决平息了叛乱，并进行了一场彻底摧毁封建农奴制度的民主改革运动。

ཞི་བས་བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་རྗེས། ཀྲུང་དབྱང་གིས་བོད་ལ་མི་རྒྱུ་དངོས་གསུམ་འབོར་ཆེན་བཏང་ནས་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་ཏེ། བོད་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་དང་། སྤྱི་ཚོགས། རིག་གནས་བཅས་ཀྱི་བྱ་གཞག་གོང་འཕེལ་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། འོན་ཀྱང་། བོད་ཀྱི་མཐོ་རིམ་ལོག་སྤྱོད་ཤོག་ཁག་གིས་ཞིང་བྲན་བདག་པོའི་གྲལ་རིམ་གྱི་ཁེ་ཕན་དང་དམིགས་བསལ་དབང་ཆར་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་ཆེད། དམངས་གཙོའི་བཅོས་བསྒྱུར་ལ་ངོ་རྒོལ་མཐའ་གཅིག་ཏུ་བྱས་ནས། བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་ཞིང་བྲན་ལམ་ལུགས་ནམ་ཡང་གནས་པའི་ལྐོག་ངན་བཤམས་ཏེ། 《གྲོས་མཐུན་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན》ལ་རྐང་བཙུགས་ནས་གཏོར་བཤིག་བཏང་བ་དང་མེས་རྒྱལ་ཁ་ཕྲལ་གཏོང་བའི་བྱེད་སྤྱོད་རབ་དང་རིམ་པ་སྤེལ་བ་མ་ཟད། 1959ལོའི་ཟླ་3ཚེས་10ཉིན་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་དྲག་པོའི་ངོ་ལོག་ཟིང་འཁྲུག་བསླངས་ནས་བོད་འདི་ཉིད་མེས་རྒྱལ་ནས་ཁ་ཕྲལ་གཏོང་བའི་རེ་ངན་བཅངས་ཡོད། རྒྱལ་ཁབ་གཅིག་གྱུར་དང་བོད་མི་དམངས་ཀྱི་རྩ་བའི་ཁེ་ཕན་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་ཆེད། ཀྲུང་དབྱང་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་འཕྲལ་ཐག་ཆོད་པོས་བྱེད་ཐབས་སྤྱད་དེ། བོད་མི་དམངས་དང་མཉམ་དུ་ངོ་ལོག་ཟིང་འཁྲུག་མཐའ་གཅིག་ཏུ་ཞོད་འཇགས་བཏང་བ་དང་འབྲེལ་བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་ཞིང་བྲན་ལམ་ལུགས་རྦད་དེ་རྩ་མེད་གཏོང་བའི་དམངས་གཙོའི་བཅོས་བསྒྱུར་གྱི་ལས་འགུལ་སྤེལ་བ་རེད།

民主改革废除了政教合一制度，实现了政教分离，西藏社会制度发生了根本性变化；废除了生产资料封建领主所有制，确立了农牧民个体所有制；废除了对“三大领主”的人身依附，农奴和奴隶获得人身自由和法律上的平等地位。随后西藏各地开展普选，选举产生了基层各级权力机关和政府，广大农奴和奴隶彻底改变了昔日“会说话的工具”的地位，第一次获得了当家作主的民主权利，成为新西藏的主人。1965年9月，西藏自治区成立，西藏实现从政教合一的封建农奴制转向人民民主的社会主义制度的历史性跨越，开始全面实行民族区域自治制度，大批翻身农奴和奴隶担任了自治区各级政权机关的领导职务。民主改革是推动西藏社会发展和人权进步的划时代重大历史事件，也是人类文明发展史和世界人权史上具有重大意义的进步。

དམངས་གཙོའི་བཅོས་བསྒྱུར་གྱིས་ཆོས་སྲིད་ཟུང་འབྲེལ་ལམ་ལུགས་རྩ་མེད་དུ་བཏང་བ་དང་ཆོས་སྲིད་ལོགས་སུ་དབྱེ་ནས། བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ལམ་ལུགས་ལ་རྩ་བའི་རང་བཞིན་གྱི་འགྱུར་ལྡོག་བྱུང་བ་དང་། ཐོན་སྐྱེད་རྒྱུ་ཆ་བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་མངའ་བདག་ལ་དབང་བའི་ལམ་ལུགས་མེད་པར་བཟོས་ཏེ་ཞིང་འབྲོག་པ་སྒེར་ལ་དབང་བའི་ལམ་ལུགས་བཙུགས་པ། “མངའ་བདག་ཆེན་པོ་གསུམ”ལ་བརྟེན་པའི་མི་ལུས་གཞན་རྟེན་གྱི་ལམ་ལུགས་མེད་པར་བཟོས་ནས་ཞིང་བྲན་དང་བྲན་གཡོག་ལ་མི་ལུས་རང་དབང་དང་བཅའ་ཁྲིམས་ཐད་འདྲ་མཉམ་གྱི་གནས་བབ་ཐོབ་པ་བཅས་བྱུང་ཡོད། དེ་རྗེས་བོད་ཀྱི་ས་གནས་ཁག་ཏུ་ཡོངས་ཁྱབ་འདེམས་བསྐོ་བྱས་ནས་གཞི་རིམ་གྱི་རིམ་ཁག་དབང་ཆའི་ལས་ཁུངས་དང་སྲིད་གཞུང་བདམས་ཐོན་བྱུང་སྟེ་རྒྱ་ཆེའི་ཞིང་བྲན་དང་བྲན་གཡོག་དེ་སྔ“སྐད་ཆ་ཤོད་ཤེས་པའི་ལག་ཆར”བརྩི་བའི་གནས་བབ་ལ་རྦད་དེ་འགྱུར་ལྡོག་བྱུང་བ་དང་རང་ཁྱིམ་རང་བདག་གི་དམངས་གཙོའི་དབང་ཆ་ཐེངས་དང་པོ་ཐོབ་སྟེ་བོད་གསར་པའི་བདག་པོར་གྱུར་ཡོད། 1965ལོའི་ཟླ་9པར། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་དབུ་བརྙེས་ནས་བོད་འདི་ཉིད་ཆོས་སྲིད་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་ཞིང་བྲན་ལམ་ལུགས་ནས་མི་དམངས་དམངས་གཙོའི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ལམ་ལུགས་སུ་བསྒྱུར་བའི་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་གྱི་མཆོང་སྐྱོད་མངོན་འགྱུར་བྱུང་སྟེ། མི་རིགས་ས་ཁོངས་རང་སྐྱོང་ལམ་ལུགས་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ལག་བསྟར་བྱེད་འགོ་ཚུགས་པ་དང་། ཡར་ལངས་ཞིང་བྲན་དང་བྲན་གཡོག་མང་པོ་ཞིག་གིས་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་རིམ་ཁག་སྲིད་དབང་ལས་ཁུངས་ཀྱི་འགོ་ཁྲིད་ཀྱི་གོ་གནས་ཁུར་ཡོད། དམངས་གཙོའི་བཅོས་བསྒྱུར་ནི་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་དང་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ཡར་ཐོན་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བའི་དུས་རབས་འབྱེད་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དོན་ཆེན་ཞིག་རེད་ལ། མིའི་རིགས་ཀྱི་ཤེས་དཔལ་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་འཛམ་གླིང་གི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་ནས་བརྗོད་ན་དོན་སྙིང་གལ་ཆེན་ལྡན་པའི་ཡར་ཐོན་ཞིག་ཀྱང་རེད།

——改革开放为西藏人权事业发展注入强大动力

—— བསྒྱུར་བཅོས་སྒོ་དབྱེས་བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བྱ་གཞག་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྒུལ་ཤུགས་ཆེན་པོ་བསྣན་པ།

改革开放极大地解放和发展了社会生产力，也为西藏人权事业发展注入了强大动力，西藏在改革开放的广阔天地中走上了与全国同步发展的轨道，各项人权迈上了高速发展的快车道。

བསྒྱུར་བཅོས་སྒོ་དབྱེས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཐོན་སྐྱེད་ནུས་ཤུགས་བཅིངས་འགྲོལ་དང་འཕེལ་རྒྱས་ཤུགས་ཆེན་བཏང་བ་མ་ཟད། བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བྱ་གཞག་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྒུལ་ཤུགས་ཆེན་པོ་བསྣན་པ་དང་། བསྒྱུར་བཅོས་སྒོ་དབྱེའི་གནམ་ས་ཡངས་པོའི་ཁྲོད་བོད་ཀྱིས་རྒྱལ་ཡོངས་དང་མཉམ་དུ་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལམ་བུར་བསྐྱོད་པ་དང་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ཁག་འཕེལ་རྒྱས་མྱུར་བའི་མགྱོགས་ལམ་དུ་བསྐྱོད་ཡོད།

从改革开放至党的十八大召开前，党中央根据西藏实际，先后召开了五次西藏工作座谈会，适时确定了新时期西藏工作的指导思想、主要任务和发展规划，确立了西藏从加快发展到跨越式发展再到在科学发展的轨道上推进跨越式发展、从基本稳定到长治久安的战略目标。制定了一系列加快西藏发展的特殊优惠政策和措施，形成了国家直接投资建设项目、中央政府实行财政补贴、全国进行对口支援的全方位支持格局，有力推动了西藏经济发展和社会进步，显著提高了西藏人民的生活水平，充分保证了民族区域自治权利的实现。

བསྒྱུར་བཅོས་སྒོ་དབྱེ་བྱས་པ་ནས་ཏང་གི་ཚོགས་ཆེན་བཅོ་བརྒྱད་པ་མ་འཚོགས་བར། ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གིས་བོད་ཀྱི་དོན་དངོས་ལ་གཞིགས་ནས་སྔ་རྗེས་སུ་བོད་ཀྱི་ལས་དོན་སྐོར་གྱི་བཞུགས་མོལ་ཚོགས་འདུ་ཐེངས་ལྔ་འཚོགས་ཏེ། དུས་སྐབས་གསར་པའི་བོད་ཀྱི་ལས་དོན་གྱི་མཛུབ་ཁྲིད་བསམ་བློ་དང་། ལས་འགན་གཙོ་བོ། འཕེལ་རྒྱས་འཆར་འགོད་བཅས་དུས་ཐོག་ཏུ་གཏན་འཁེལ་བྱས་པ་དང་། བོད་མགྱོགས་མྱུར་འཕེལ་རྒྱས་ནས་མཆོང་སྐྱོད་ལྟ་བུའི་འཕེལ་རྒྱས་བར་དང་། དེ་ནས་ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལམ་བུའི་ཐོག་མཆོང་སྐྱོད་ལྟ་བུའི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་སྟེ། གཞི་རྩའི་བརྟན་ལྷིང་ནས་ཡུན་རིང་བདེ་འཁོད་བར་གྱི་འཐབ་ཇུས་དམིགས་ཚད་གཏན་འཁེལ་བྱས་ཡོད། བོད་མགྱོགས་མྱུར་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་དམིགས་བསལ་གཟིགས་སྐྱོང་སྲིད་ཇུས་དང་བྱེད་ཐབས་རབ་དང་རིམ་པ་བཟོས་ནས། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་འཛུགས་སྐྲུན་རྣམ་གྲངས་ལ་ཐད་ཀར་མ་དངུལ་གཏོང་བ་དང་། ཀྲུང་དབྱང་སྲིད་གཞུང་གིས་ནོར་སྲིད་ཁ་གསབ་ལག་བསྟར། རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱིས་ཁ་གཏད་རོགས་སྐྱོར་བྱེད་པ་བཅས་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་པའི་རྣམ་པ་ཞིག་ཆགས་ཏེ། བོད་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཡར་ཐོན་ལ་སྐུལ་འདེད་ནུས་ལྡན་བཏང་བར་བརྟེན་བོད་མི་དམངས་ཀྱི་འཚོ་བའི་ཆུ་ཚད་མངོན་གསལ་དོད་པོས་མཐོ་རུ་ཕྱིན་པ་མ་ཟད། མི་རིགས་ས་ཁོངས་རང་སྐྱོང་དབང་ཆ་མངོན་འགྱུར་ཡོང་བར་འགན་ལེན་གང་ལེགས་བྱུང་ཡོད།

——新时代开启西藏人权事业全面发展新篇章

—— དུས་རབས་གསར་པར་བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བྱ་གཞག་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལེའུ་གསར་པ་བརྩམས་པ།

党的十八大以来，以习近平同志为核心的党中央心系西藏各族人民，从全面建成小康社会、实现“两个一百年”奋斗目标和中华民族伟大复兴的中国梦的总要求出发，制定了西藏发展和稳定的大政方针。习近平总书记亲自为西藏工作把舵定向、谋篇布局，党中央先后召开第六次、第七次西藏工作座谈会，明确新形势下西藏工作的指导思想和目标任务，确立了新时代党的治藏方略，规划实施了中央政府支持西藏的一大批重点建设项目，制定了惠及西藏各族人民的一系列特殊优惠政策，开启了西藏人权事业全面发展新篇章。

ཏང་གི་ཚོགས་ཆེན་བཅོ་བརྒྱད་པ་འཚོགས་ཚུན། བློ་མཐུན་ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་སྲོག་ཤིང་གནང་བའི་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གིས་བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ལ་ཐུགས་ཁུར་གཟབ་བཞེས་གནང་སྟེ། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་འབྱོར་འབྲིང་སྤྱི་ཚོགས་བསྐྲུན་པ་དང་། “ལོ་བརྒྱ་གཉིས”ཀྱི་འབད་འཐབ་དམིགས་ཚད་དང་ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་བསྐྱར་དར་རླབས་པོ་ཆེའི་ཀྲུང་གོའི་ཕུགས་འདུན་མངོན་འགྱུར་བྱེད་པའི་སྤྱིའི་བླང་བྱ་ནས་འགོ་བཙུགས་ཏེ་བོད་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་དང་བརྟན་ལྷིང་གི་སྲིད་དོན་གལ་ཆེན་གྱི་བྱེད་ཕྱོགས་བཟོས་ཡོད། སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་ཞི་ཅིན་ཕིང་སྐུ་ངོ་མས་བོད་ཀྱི་ལས་དོན་ལ་ཁ་སྒྱུར་ཕྱོགས་སྟོན་དང་འཐབ་འགོད་ཇུས་འདོན་གནང་བ་དང་། ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གིས་སྔ་རྗེས་སུ་བོད་ཀྱི་ལས་དོན་སྐོར་གྱི་བཞུགས་མོལ་ཚོགས་འདུ་ཐེངས་དྲུག་པ་དང་བདུན་པ་འཚོགས་ཏེ། དུས་བབ་གསར་པའི་འོག་གི་བོད་ཀྱི་ལས་དོན་གྱི་མཛུབ་ཁྲིད་བསམ་བློ་དང་དམིགས་ཚད་ལས་འགན་ཁ་གསལ་བཟོས་པ་དང་། དུས་རབས་གསར་པའི་ཏང་གི་བོད་སྐྱོང་མཛད་ཇུས་གཏན་འཁེལ། ཀྲུང་དབྱང་སྲིད་གཞུང་གིས་བོད་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་གནང་བའི་གཙོ་གནད་འཛུགས་སྐྲུན་རྣམ་གྲངས་འབོར་ཆེན་འཆར་འགོད་ལག་བསྟར། བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ལ་ཕན་པའི་དམིགས་བསལ་གཟིགས་སྐྱོང་སྲིད་ཇུས་རབ་དང་རིམ་པ་བཟོས་པ་བཅས་བྱས་ཏེ། བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བྱ་གཞག་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བའི་ལེའུ་གསར་པ་བརྩམས་ཡོད།

在以习近平同志为核心的党中央坚强领导下，西藏各族干部群众团结一心、艰苦奋斗，西藏人权事业取得全方位进步、历史性成就。新时代的西藏，社会大局持续稳定向好、经济建设全面快速发展、人民生活水平不断提高、民族和睦宗教和顺、文化事业繁荣进步、生态安全屏障日益坚实、依法治藏全面推进，西藏各族人民与全国人民一道迎来了从站起来、富起来到强起来的伟大飞跃，踏上了全面建设社会主义现代化国家新征程。

བློ་མཐུན་ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་སྲོག་ཤིང་གནང་བའི་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གི་འགྱུར་མེད་སྟོབས་ལྡན་གྱི་འགོ་ཁྲིད་འོག བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་ལས་བྱེད་པ་དང་མང་ཚོགས་ཚོས་མཐུན་སྒྲིལ་རྡོག་རྩ་གཅིག་སྒྲིལ་དང་དཀའ་སྤྱད་འབད་འཐབ་བྱས་པར་བརྟེན་བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བྱ་གཞག་ལ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཡར་ཐོན་དང་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་གྱི་གྲུབ་འབྲས་ཐོབ་ཡོད། དུས་རབས་གསར་པའི་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་སྤྱི་ཡོངས་རྒྱུན་མཐུད་བརྟན་ལྷིང་དང་ལེགས་སུ་དང་། དཔལ་འབྱོར་འཛུགས་སྐྲུན་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་འཕེལ་རྒྱས་མྱུར་པོ། མི་དམངས་ཀྱི་འཚོ་བའི་ཆུ་ཚད་ཟམ་མི་ཆད་པར་མཐོ་རུ་ཕྱིན་པ། མི་རིགས་འཆམ་མཐུན་དང་ཆོས་ལུགས་ཞི་དུལ། རིག་གནས་བྱ་གཞག་དར་རྒྱས་དང་ཡར་ཐོན། སྐྱེ་ཁམས་བདེ་འཇགས་སྲུང་བཅད་ཉིན་རེ་བཞིན་བརྟན་པ། ཁྲིམས་ལྟར་བོད་སྐྱོང་ལ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་སྐུལ་འདེད་ཐུབ་པ་བཅས་བྱུང་ནས་བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཀྱིས་རྒྱལ་ཡོངས་མི་དམངས་དང་མཉམ་དུ་ཡར་ལངས་ནས་ཕྱུག་པོར་གྱུར་བ་ནས་སྟོབས་ལྡན་དུ་གྱུར་པའི་བར་གྱི་མཆོང་སྐྱོད་རླབས་པོ་ཆེ་བསུས་ཏེ། སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་དེང་རབས་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་བསྐྲུན་པའི་རྒྱང་ལམ་གསར་པར་བསྐྱོད་ཡོད།

在推进西藏人权事业发展的实践中，中国共产党和中国政府把马克思主义人权观同中国具体实际相结合、同中华优秀传统文化相结合，总结团结带领西藏各族人民尊重和保障人权的成功实践，积累了推动西藏人权事业发展的基本经验：

བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བྱ་གཞག་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བའི་ལག་ལེན་ཁྲོད། ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་དང་ཀྲུང་གོ་སྲིད་གཞུང་གིས་མར་ཁེ་སི་རིང་ལུགས་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་ལྟ་བ་དེ་ཀྲུང་གོའི་ཞིབ་ཕྲའི་དོན་དངོས་དང་ཟུང་འབྲེལ་དང་། ཀྲུང་ཧྭའི་ཕུལ་བྱུང་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་དང་ཟུང་འབྲེལ་བྱས་ཏེ། བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ལ་མཐུན་སྒྲིལ་སྣེ་ཁྲིད་ཀྱིས་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་བརྩི་འཇོག་དང་འགན་སྲུང་བྱེད་པའི་གྲུབ་འབྲས་ཐོབ་པའི་ལག་ལེན་ལ་ཕྱོགས་སྡོམ་བྱས་ནས། བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བྱ་གཞག་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བའི་གཞི་རྩའི་ཉམས་མྱོང་བསགས་ཡོད་པ་སྟེ།

坚持中国共产党领导。全心全意为人民服务是中国共产党的根本宗旨，中国共产党始终代表最广大人民根本利益，与人民休戚与共、生死相依。尊重和保障人权是中国共产党人的不懈追求。西藏人权事业能取得全方位进步、历史性成就，最根本的是有中国共产党的坚强领导。只有坚持中国共产党的领导，才能真正实现和保障西藏人民当家作主，才能维护好、发展好西藏人民的根本利益，才能为西藏的长治久安和高质量发展提供根本保证。

ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་གི་འགོ་ཁྲིད་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ཡོད། བློ་གཅིག་སེམས་གཅིག་གིས་མི་དམངས་ལ་ཞབས་འདེགས་ཞུ་རྒྱུ་ནི་ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་གི་རྩ་བའི་དམིགས་ཡུལ་ཡིན་པ་དང་། ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་གིས་ཐོག་མཐའ་བར་གསུམ་དུ་ཆེས་རྒྱ་ཆེའི་མི་དམངས་ཀྱི་རྩ་བའི་ཁེ་ཕན་མཚོན་པར་བྱས་ནས། མི་དམངས་དང་སྐྱིད་སྡུག་མཉམ་མྱོང་དང་མཉམ་ཤི་མཉམ་གསོན་བྱས་ཡོད། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་བརྩི་འཇོག་དང་འགན་སྲུང་བྱ་རྒྱུ་ནི་ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་མིའི་འབད་བརྩོན་ལྷོད་མེད་ཀྱི་དོན་གཉེར་ཞིག་ཡིན། བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བྱ་གཞག་ལ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཡར་ཐོན་དང་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་གྱི་གྲུབ་འབྲས་ཐོབ་དོན་གཙོ་བོ་ནི་ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་གི་འགྱུར་མེད་སྟོབས་ལྡན་གྱི་འགོ་ཁྲིད་ཡོད་པས་རེད། ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་གི་འགོ་ཁྲིད་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ཚེ་གཞི་ནས་བོད་མི་དམངས་རང་ཁྱིམ་རང་བདག་དངོས་འབྲེལ་མངོན་འགྱུར་དང་འགན་ལེན་ཐུབ་པ་དང་། གཞི་ནས་བོད་མི་དམངས་ཀྱི་རྩ་བའི་ཁེ་ཕན་སྲུང་སྐྱོབ་ཡག་པོ་དང་འཕེལ་རྒྱས་ཡག་པོ་གཏོང་ཐུབ་པ། གཞི་ནས་བོད་ཡུན་རིང་བདེ་འཁོད་དང་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་རྩ་བའི་འགན་ལེན་བྱེད་ཐུབ།

坚持尊重人民主体地位。人民性是中国人权发展道路最显著的特征。人权不是一部分人或少数人享有的特权，而是广大人民群众享有的普惠性人权。中国共产党和中国政府坚持以人民为中心的人权理念，充分激发西藏各族人民积极性、主动性、创造性，让人民成为人权事业发展的主要参与者、促进者、受益者。

མི་དམངས་ཀྱི་བྱེད་པོའི་གནས་བབ་ལ་བརྩི་འཇོག་མཐའ་གཅིག་ཏུ་བྱས་ཡོད། མི་དམངས་རང་བཞིན་ནི་ཀྲུང་གོའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་ལམ་ཐོག་གི་མངོན་གསལ་དོད་ཤོས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ཤིག་རེད། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ནི་མི་ཁག་གཅིག་གམ་ཡང་ན་མི་ཉུང་ཤས་ཀྱིས་ལོངས་སུ་སྤྱོད་པའི་དམིགས་བསལ་དབང་ཆ་ཞིག་མ་ཡིན་པར། དེ་ནི་རྒྱ་ཆེའི་མི་དམངས་མང་ཚོགས་ཚོས་ལོངས་སུ་སྤྱོད་པའི་ཀུན་ཕན་རང་བཞིན་གྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ཞིག་རེད། ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་དང་ཀྲུང་གོ་སྲིད་གཞུང་གིས་མི་དམངས་ལྟེ་བར་འཛིན་པའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་འདུ་ཤེས་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ནས། བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཀྱི་ཧུར་བརྩོན་རང་བཞིན་དང་། རང་འགུལ་རང་བཞིན། གསར་གཏོད་རང་བཞིན་བཅས་སྐུལ་སྤེལ་གང་ལེགས་བྱས་ཏེ་མི་དམངས་རྣམས་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བྱ་གཞག་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་ནང་ཞུགས་མཁན་དང་། སྐུལ་འདེད་གཏོང་མཁན། ཕན་པ་ཐོབ་མཁན་བཅས་གཙོ་བོར་འགྱུར་བར་བྱས་ཡོད།

坚持从西藏实际出发。中国共产党和中国政府立足西藏实际，走中国特色、西藏特点的发展路子，抓好稳定、发展、生态、强边四件大事，把改善民生、凝聚人心作为经济社会发展的出发点和落脚点。坚持所有发展都赋予民族团结进步的意义，都赋予维护统一、反对分裂的意义，都赋予改善民生、凝聚人心的意义，都有利于提升各族人民的获得感、幸福感、安全感。

བོད་ཀྱི་དོན་དངོས་ནས་འགོ་འཛུགས་རྒྱུ་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ཡོད། ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་དང་ཀྲུང་གོ་སྲིད་གཞུང་གིས་བོད་ཀྱི་དོན་དངོས་ལ་གཞི་ཚུགས་པ་དང་། ཀྲུང་གོའི་ཁྱད་ཆོས་དང་བོད་ཀྱི་དམིགས་བསལ་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལམ་བུར་བསྐྱོད་དེ་བརྟན་ལྷིང་དང་། འཕེལ་རྒྱས། སྐྱེ་ཁམས། མཐའ་སྟོབས་བཅས་དོན་ཆེན་བཞི་ལ་དམ་འཛིན་ཡག་པོ་བྱས་ཏེ། དམངས་འཚོ་ལེགས་བཅོས་དང་མི་སེམས་གཅིག་སྒྲིལ་བྱ་རྒྱུ་དེ་དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་འགོ་འཛུགས་ས་དང་དོན་ལ་བབས་སར་བརྩིས་ཡོད། འཕེལ་རྒྱས་ཚང་མར་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཡར་ཐོན་གྱི་དོན་སྙིང་ལྡན་དགོས་པ་དང་། ཚང་མར་གཅིག་གྱུར་སྲུང་སྐྱོབ་དང་ཁ་ཕྲལ་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་པའི་དོན་སྙིང་ལྡན་དགོས་པ། ཚང་མར་དམངས་འཚོ་ལེགས་བཅོས་དང་མི་སེམས་གཅིག་སྒྲིལ་གྱི་དོན་སྙིང་ལྡན་དགོས་པ། ཚང་མས་མི་རིགས་ཁག་གི་མང་ཚོགས་ཀྱི་ཐོབ་སྣང་དང་། སྐྱིད་སྣང་། བདེ་འཇགས་ཚོར་སྣང་བཅས་ཆེ་རུ་འགྲོ་བར་ཕན་འདོགས་དགོས་པ་བཅས་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ཡོད།

坚持以生存权、发展权为首要的基本人权。生存是享有一切人权的基础，人民幸福生活是最大的人权。中国共产党和中国政府坚持以人民为中心的发展思想，把保障西藏人民的生存权、实现西藏人民的发展权作为第一要务，坚持发展为了人民、发展依靠人民、发展成果由人民共享，着力解决西藏各族人民最关心最直接最现实的利益问题，着力解决发展不平衡不充分问题，努力实现更高质量、更有效率、更加公平、更可持续、更为安全的发展。

འཚོ་གནས་ཀྱི་དབང་ཆ་དང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དབང་ཆ་གཙོ་བོར་འཛིན་པའི་གཞི་རྩའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ཡོད། འཚོ་གནས་ནི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་མཐའ་དག་ལོངས་སུ་སྤྱོད་པའི་རྨང་གཞི་ཡིན་པ་དང་། མི་དམངས་ཀྱི་བདེ་སྐྱིད་འཚོ་བ་ནི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ཆེ་ཤོས་དེ་ཡིན། ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་དང་ཀྲུང་གོ་སྲིད་གཞུང་གིས་མི་དམངས་ལྟེ་བར་འཛིན་པའི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་བསམ་བློ་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ་བོད་མི་དམངས་ཀྱི་འཚོ་གནས་དབང་ཆ་འགན་སྲུང་དང་བོད་མི་དམངས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་དབང་ཆ་མངོན་འགྱུར་བྱ་རྒྱུ་དེ་ལས་འགན་ཨང་དང་པོར་བརྩིས་ནས། འཕེལ་རྒྱས་ནི་མི་དམངས་ཀྱི་ཆེད་དུ་དང་། འཕེལ་རྒྱས་ནི་མི་དམངས་ལ་བརྟེན་པ། འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་མི་དམངས་ཀྱིས་མཉམ་སྤྱོད་བཅས་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ། བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཀྱིས་དོ་སྣང་ཆེ་ཤོས་བྱེད་པ་དང་། ཐད་ཀར་འབྲེལ་བ་ཆེ་ཤོས་ཡོད་པ། འཕྲལ་མཁོ་ཆེ་ཤོས་ཡིན་པ་བཅས་ཀྱི་ཁེ་ཕན་གྱི་གནད་དོན་ནུས་ཤུགས་ཡོད་རྒུས་ཐག་གཅོད་བྱས་པ་དང་འཕེལ་རྒྱས་དོ་མི་སྙོམས་ཤིང་གང་ལེགས་མ་བྱུང་བའི་གནད་དོན་ནུས་ཤུགས་ཡོད་རྒུས་ཐག་གཅོད་བྱས་ནས་དེ་བས་སྤུས་ཚད་མཐོ་བ་དང་། དེ་བས་ལས་ཆོད་ཆེ་བ། དེ་བས་དྲང་གཞག་ལྡན་པ། དེ་བས་རྒྱུན་མཐུད་ཆོག་པ། དེ་བས་བདེ་འཇགས་ལྡན་པ་བཅས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་མངོན་འགྱུར་ཧུར་ཐག་བྱས་ཡོད།

坚持以安全守护人权。西藏是重要的国家安全屏障和生态安全屏障，是维护祖国统一，反对民族分裂的重点地区。中国共产党和中国政府把维护祖国统一、加强民族团结作为西藏工作的着眼点和着力点，把反分裂和维护国家安全作为保障民生的基础工作，推动西藏社会大局持续稳定向好，确保边疆巩固、边境安全，以安全稳定的环境为人权事业发展创造良好条件，奠定坚实基础。

བདེ་འཇགས་ལ་བརྟེན་ནས་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་སྲུང་སྐྱོབ་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ཡོད། བོད་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བདེ་འཇགས་སྲུང་བཅད་དང་སྐྱེ་ཁམས་བདེ་འཇགས་སྲུང་བཅད་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་ལ། མེས་རྒྱལ་གཅིག་གྱུར་སྲུང་སྐྱོང་དང་མི་རིགས་ཁ་ཕྲལ་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་པའི་ས་ཁུལ་གཙོ་གནད་ཅིག་ཀྱང་རེད། ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་དང་ཀྲུང་གོ་སྲིད་གཞུང་གིས་མེས་རྒྱལ་གཅིག་གྱུར་སྲུང་སྐྱོང་དང་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ལ་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་རྒྱུ་དེ་བོད་ཀྱི་ལས་དོན་གྱི་དམིགས་ས་དང་ཤུགས་རྒྱག་སར་བརྩི་བ་དང་། ཁ་ཕྲལ་ལ་ངོ་རྒོལ་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བདེ་འཇགས་སྲུང་སྐྱོང་བྱ་རྒྱུ་དེ་དམངས་འཚོ་འགན་སྲུང་གི་རྨང་གཞིའི་ལས་དོན་དུ་བརྩིས་ནས་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་སྤྱི་ཡོངས་རྒྱུན་མཐུད་བརྟན་ལྷིང་ཡག་པོ་ཡོང་བ་དང་། མཐའ་མཚམས་སྲ་བརྟན་དང་མཐའ་མཚམས་བདེ་འཇགས་ལྡན་པའི་འགན་ལེན་བྱས་ཏེ་བདེ་འཇགས་དང་བརྟན་ལྷིང་གི་ཁོར་ཡུག་ལ་བརྟེན་ནས་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་བྱ་གཞག་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བར་ཆ་རྐྱེན་བཟང་པོ་བསྐྲུན་པ་དང་རྨང་གཞི་བརྟན་པོ་བཏིང་ཡོད།

坚持依法保障人权。法治是人权最有效的保障。西藏坚持依法治藏，维护宪法法律权威，坚持和完善民族区域自治制度，实现西藏各族人民当家作主，享有平等参与管理国家事务和自主管理本地区、本民族事务的权利。坚持法律面前人人平等，把尊重和保障人权贯穿西藏立法、执法、司法、守法各个环节，不断提升西藏人权法治化保障水平，维护社会公平正义。

ཁྲིམས་ལྟར་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་འགན་སྲུང་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ཡོད། ཁྲིམས་སྐྱོང་ནི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་གོ་ཆོད་ཤོས་ཀྱི་འགན་སྲུང་ཞིག་རེད། བོད་ཀྱིས་ཁྲིམས་ལྟར་བོད་སྐྱོང་མཐའ་འཁྱོངས་དང་། རྩ་ཁྲིམས་དང་བཅའ་ཁྲིམས་ཀྱི་དབང་གྲགས་སྲུང་སྐྱོང་། མི་རིགས་ས་ཁོངས་རང་སྐྱོང་ལམ་ལུགས་མཐའ་འཁྱོངས་དང་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་གཏོང་བ་བཅས་བྱས་པས། བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་རང་ཁྱིམ་རང་བདག་བྱུང་ནས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ལས་དོན་ལ་དོ་དམ་དང་ས་ཁུལ་དེ་ག་དང་མི་རིགས་དེ་གའི་ལས་དོན་རང་བདག་གིས་དོ་དམ་བྱེད་པའི་ཁྲོད་འདྲ་མཉམ་ངང་ཞུགས་པའི་དབང་ཆ་ལོངས་སུ་སྤྱོད་རྒྱུ་བྱུང་ཡོད། བཅའ་ཁྲིམས་ཀྱི་མདུན་དུ་མི་ཚང་མ་འདྲ་མཉམ་ཡིན་པ་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་བརྩི་འཇོག་དང་འགན་སྲུང་བྱ་རྒྱུ་དེ་བོད་ཀྱི་ཁྲིམས་འཛུགས་དང་། ཁྲིམས་སྒྱུར། ཁྲིམས་འཛིན། ཁྲིམས་སྲུང་བཅས་ཀྱི་ལྷུ་ཚིགས་ཁག་ནང་ཁྱབ་པར་བྱས་པ་དང་། བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ཁྲིམས་སྐྱོང་ཅན་གྱི་འགན་སྲུང་ཆུ་ཚད་ཟམ་མི་ཆད་པར་མཐོ་རུ་བཏང་ནས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གཞུང་དྲང་དྲང་བདེན་སྲུང་སྐྱོང་བྱས་ཡོད།

二、全过程人民民主广泛真实管用གཉིས། བརྒྱུད་རིམ་ཧྲིལ་པོའི་མི་དམངས་དམངས་གཙོ་རྒྱ་ཁྱབ་དང་། དོན་དངོས། གོ་ཆོད་བཅས་བྱུང་བ།

中国共产党和中国政府坚持将民主价值和理念转化为科学有效的制度安排和具体现实的民主实践，全面发展全过程人民民主，保障人民参与民主选举、民主协商、民主决策、民主管理、民主监督，人民当家作主的内涵不断丰富、渠道不断拓宽、效能不断提升，西藏人民依法享有更加广泛充分、真实具体、有效管用的民主权利。

ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་དང་ཀྲུང་གོ་སྲིད་གཞུང་གིས་དམངས་གཙོའི་རིན་ཐང་དང་འདུ་ཤེས་དེ་ཚན་རིག་དང་མཐུན་ཞིང་གོ་ཆོད་པའི་ལམ་ལུགས་བཀོད་སྒྲིག་དང་ཞིབ་ཕྲའི་དོན་དངོས་ཀྱི་དམངས་གཙོའི་ལག་ལེན་དུ་བསྒྱུར་བ་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ། བརྒྱུད་རིམ་ཧྲིལ་པོའི་མི་དམངས་དམངས་གཙོ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་འཕེལ་རྒྱས་བཏང་བ་དང་། མི་དམངས་དམངས་གཙོའི་འདེམས་བསྐོ་དང་། དམངས་གཙོའི་གྲོས་མོལ། དམངས་གཙོའི་ཐབས་ཇུས། དམངས་གཙོའི་དོ་དམ། དམངས་གཙོའི་ལྟ་སྐུལ་བཅས་ནང་ཞུགས་པར་འགན་སྲུང་བྱས་ཏེ། མི་དམངས་རང་ཁྱིམ་རང་བདག་གི་ནང་དོན་ཟམ་མི་ཆད་པར་ཕུན་སུམ་ཚོགས་སུ་གཏོང་བ་དང་། ཐབས་ལམ་ཟམ་མི་ཆད་པར་རྒྱ་ཆེར་གཏོང་བ། ཕན་ནུས་ཟམ་མི་ཆད་པར་ཆེ་རུ་གཏོང་བ་བཅས་བྱས་པས། བོད་ཀྱི་མི་དམངས་ལ་དེ་བས་རྒྱ་ཁྱབ་འཐུས་ཚང་དང་། དོན་དངོས་དང་ཞིབ་ཕྲ། ནུས་ལྡན་གོ་ཆོད་བཅས་ཀྱི་དམངས་གཙོའི་དབང་ཆ་ཁྲིམས་ལྟར་ལོངས་སུ་སྤྱོད་རྒྱུ་བྱུང་ཡོད།

——民族区域自治制度全面实行

—— མི་རིགས་ས་ཁོངས་རང་སྐྱོང་ལམ་ལུགས་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ལག་ལེན་བསྟར་བ།

民族区域自治制度保障西藏各族人民充分享有自主管理本地区、本民族事务的权利。根据《中华人民共和国民族区域自治法》规定，西藏自治区人民代表大会常务委员会中有藏族公民担任主任或副主任，自治区主席由藏族公民担任。目前，西藏省级少数民族干部有26名，地厅级少数民族干部有512名，地（市）、县（区、市）党政正职由一定数量的少数民族干部担任，乡镇（街道）党政班子中少数民族干部占57.17%以上。在山南、林芝、昌都三市人口较少民族聚居区共设立8个民族乡，其中门巴族乡5个、珞巴族乡3个，依法保障西藏各族人民平等参与管理地方事务的政治权利。

མི་རིགས་ས་ཁོངས་རང་སྐྱོང་ལམ་ལུགས་ཀྱིས་བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཚོས་ས་ཁུལ་དེ་ག་དང་མི་རིགས་དེ་གའི་ལས་དོན་ལ་རང་བདག་གིས་དོ་དམ་བྱེད་པའི་དབང་ཆ་ལོངས་སུ་གང་ལེགས་སྤྱོད་ཐུབ་པའི་འགན་སྲུང་བྱས་ཡོད།《ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་མི་རིགས་ས་ཁོངས་རང་སྐྱོང་བཅའ་ཁྲིམས》ཀྱི་གཏན་འབེབས་གཞིར་བཟུང་། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་ཁྲོད་བོད་རིགས་སྤྱི་དམངས་ཀྱིས་ཀྲུའུ་རེན་ནམ་ཡང་ན་ཀྲུའུ་རེན་གཞོན་པའི་འགན་འཁུར་བ་དང་བོད་རིགས་སྤྱི་དམངས་ཀྱིས་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་ཀྲུའུ་ཞིའི་འགན་ཁུར་བཞིན་ཡོད། མིག་སྔར་བོད་དུ་ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་ལས་བྱེད་པ་26དང་ས་ཁུལ་དང་ཐིང་རིམ་པའི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་ལས་བྱེད་པ་512ཡོད་པ་དང་། ས་ཁུལ（གྲོང་ཁྱེར）དང་རྫོང（ཆུས་དང་གྲོང་ཁྱེར）གི་ཏང་སྲིད་ཀྱི་གོ་གནས་རྒན་པ་མང་ཆེ་བ་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་ལས་བྱེད་པས་འཁུར་བཞིན་ཡོད། ཤང་དང་གྲོང་རྡལ（ཁྲོམ་གཞུང）གྱི་ཏང་སྲིད་འགོ་ཁྲིད་ཚན་ཁག་ནང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་ལས་བྱེད་པས་57.17%ཡན་བཟུང་ཡོད། ལྷོ་ཁ་དང་། ཉིང་ཁྲི། ཆབ་མདོ་བཅས་གྲོང་ཁྱེར་གསུམ་གྱི་མི་འབོར་ཅུང་ཉུང་བའི་མི་རིགས་འདུས་སྡོད་ཁུལ་དུ་མི་རིགས་ཤང་ཁྱོན་8བཙུགས་པའི་ནང་མོན་པ་རིགས་ཀྱི་ཤང་5དང་ལྷོ་པ་རིགས་ཀྱི་ཤང་3ཡོད་པ་དེ་དག་གིས་བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་འདྲ་མཉམ་ངང་ས་གནས་ཀྱི་ལས་དོན་ལ་དོ་དམ་བྱེད་པའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཁེ་དབང་ཁྲིམས་ལྟར་འགན་སྲུང་བྱས་ཡོད།

——选举权和被选举权严格保障

—— འདེམས་བསྐོའི་དབང་ཆ་དང་གདམ་བྱའི་དབང་ཆ་འགན་སྲུང་ནན་པོ་བྱས་པ།

在西藏，年满18周岁的公民依法享有选举权和被选举权，依照宪法和法律规定，各民族公民直接选举县（区、市）、乡（镇）人民代表大会代表，在此基础上逐级选出市、自治区和全国人民代表大会代表，参与管理国家和地方事务，民主选举具有广泛性、平等性、真实性、发展性。党的十八大以来，西藏进行的两次县、乡换届选举中，90%以上的选民参加了县、乡直接选举，有些地方参选率达到100%。当前，西藏共有四级人大代表42153名，藏族和其他少数民族占89.2%，与2016年换届选举相比，2021年换届选举中增加县乡人大代表名额近6500名。西藏自治区第十二届人民代表大会共有428名代表，藏族和其他少数民族代表共280人，占65.42%。西藏共有25名第十四届全国人民代表大会代表，其中藏族和其他少数民族代表17名，占68%，门巴族、珞巴族等人口较少民族也有自己的代表。实行基层群众自治，严格规范村（居）民大会和选举委员会组建、选民登记、推荐提名、候选人确定、投票选举等环节，2021年圆满完成5535个村（社区）“两委”换届选举工作。

བོད་དུ་ལོ་བཅོ་བརྒྱད་ལ་སླེབས་པའི་སྤྱི་དམངས་ཀྱིས་འདེམས་བསྐོའི་དབང་ཆ་དང་གདམ་བྱའི་དབང་ཆ་ཁྲིམས་ལྟར་ལོངས་སུ་སྤྱོད་པ་དང་། རྩ་ཁྲིམས་དང་བཅའ་ཁྲིམས་ཀྱི་གཏན་འབེབས་ལྟར་མི་རིགས་ཁག་གི་སྤྱི་དམངས་ཀྱིས་རྫོང（ཆུས་དང་གྲོང་ཁྱེར）དང་། ཤང（གྲོང་རྡལ）མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་གྱི་འཐུས་མི་ཐད་ཀར་འདེམས་བསྐོ་བྱེད་པ་དང་། དེའི་རྨང་གཞིའི་ཐོག་གྲོང་ཁྱེར་དང་། རང་སྐྱོང་ལྗོངས། རྒྱལ་ཡོངས་བཅས་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་གྱི་འཐུས་མི་རིམ་བཞིན་བདམས་ནས་རྒྱལ་ཁབ་དང་ས་གནས་ཀྱི་དོན་དག་ལ་དོ་དམ་བྱེད་པའི་ནང་ཞུགས་ཀྱི་ཡོད་པས། དམངས་གཙོའི་འདེམས་བསྐོར་རྒྱ་ཁྱབ་རང་བཞིན་དང་། འདྲ་མཉམ་རང་བཞིན། དོན་དངོས་རང་བཞིན། འཕེལ་རྒྱས་རང་བཞིན་བཅས་ལྡན་ཡོད། ཏང་གི་ཚོགས་ཆེན་བཅོ་བརྒྱད་པ་འཚོགས་ཚུན། བོད་ཀྱིས་རྫོང་དང་ཤང་གི་སྐབས་བརྗེའི་འདེམས་བསྐོ་ཐེངས་གཉིས་བྱེད་རིང་འདེམས་དམངས་90%ཡན་རྫོང་དང་ཤང་གི་ཐད་ཀའི་འདེམས་བསྐོའི་ནང་ཞུགས་པ་དང་། ས་གནས་ཁག་གཅིག་གི་འདེམས་བསྐོའི་ནང་ཞུགས་ཚད་100%ཟིན་ཡོད། མིག་སྔར་བོད་དུ་རིམ་པ་བཞིའི་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མི་42153ཡོད་པའི་ནང་བོད་རིགས་དང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་གཞན་དག་གིས་89.2%བཟུང་བ་དེ་2016ལོའི་སྐབས་བརྗེའི་འདེམས་བསྐོ་དང་བསྡུར་ན་2021ལོའི་སྐབས་བརྗེའི་འདེམས་བསྐོའི་ཁྲོད་རྫོང་དང་ཤང་གི་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མིའི་སྐལ་གྲངས་6500ཙམ་མང་དུ་ཕྱིན་ཡོད། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་སྐབས་བཅུ་གཉིས་པར་ཁྱོན་བསྡོམས་འཐུས་མི་428ཡོད་པའི་ནང་། བོད་རིགས་དང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་གཞན་དག་གི་འཐུས་མི་ཁྱོན་བསྡོམས་280ཡོད་པ་དེས་65.42%བཟུང་ཡོད། བོད་དུ་རྒྱལ་ཡོངས་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་སྐབས་བཅུ་བཞི་པའི་འཐུས་མི་ཁྱོན་བསྡོམས་25ཡོད་པའི་ནང་། བོད་རིགས་དང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་གཞན་དག་གི་འཐུས་མི་17ཡོད་པ་དེས་68%བཟུང་བ་དང་མོན་པ་རིགས་དང་ལྷོ་པ་རིགས་སོགས་མི་འབོར་ཅུང་ཉུང་བའི་མི་རིགས་ལའང་རང་རང་སོ་སོའི་འཐུས་མི་ཡོད། གཞི་རིམ་མང་ཚོགས་ཀྱིས་རང་སྐྱོང་ལག་བསྟར་བྱས་ནས་གྲོང་མིའི（གྲོང་ལྷན）ཚོགས་ཆེན་དང་། འདེམས་བསྐོ་ཨུ་ལྷན་འཛུགས་པ། འདེམས་དམངས་ཐོ་འགོད། འོས་སྦྱོར་མིང་འདོན། འོས་མི་གཏན་འཁེལ། འདེམས་ཤོག་འཕངས་ནས་འདེམས་བསྐོ་སོགས་ཀྱི་ལྷུ་ཚིགས་ཚད་ལྡན་དུ་བཏང་བ་དང་། 2021ལོར་ཁྱོན་བསྡོམས་གྲོང་ཚོ（སྡེ་ཁུལ）“ཨུ་ལྷན་གཉིས”5535ཡི་སྐབས་བརྗེའི་འདེམས་བསྐོའི་ལས་དོན་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པོའི་ངང་ལེགས་གྲུབ་བྱུང་ཡོད།

——知情权和参与权充分保障

—— གནས་ཚུལ་ཤེས་དབང་དང་ཞུགས་པའི་དབང་ཆ་འགན་སྲུང་གང་ལེགས་བྱུང་བ།

信息公开持续推进。西藏各级政府不断完善政务公开制度体系，推进重点领域信息公开。通过政府门户网站、政务新媒体、政府公报等载体，围绕社会关切，发布相关文件，做到法定主动公开内容全部公开。为健全村务公开制度，2019年西藏自治区人民政府颁布《西藏自治区村务公开办法》，要求村委会通过村务公开栏、村民代表会议、网络、广播、手机短信、微信、“明白卡”等途径实现村务公开全覆盖。

ཆ་འཕྲིན་ཡོངས་བསྒྲགས་ལ་མུ་མཐུད་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། བོད་ཀྱི་རིམ་ཁག་སྲིད་གཞུང་གིས་སྲིད་དོན་ཡོངས་བསྒྲགས་ལམ་ལུགས་མ་ལག་ཟམ་མི་ཆད་པར་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་བཏང་ནས་གཙོ་གནད་ཁྱབ་ཁོངས་ཀྱི་ཆ་འཕྲིན་ཡོངས་བསྒྲགས་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། སྲིད་གཞུང་གི་གཙོ་ཆེའི་དྲ་ཚུགས་དང་། སྲིད་དོན་གྱི་སྨྱན་སྦྱོར་གསར་པ། སྲིད་གཞུང་གི་སྤྱི་བསྒྲགས་སོགས་གཞི་རྟེན་བརྒྱུད། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དོ་ཁུར་ལ་དམིགས་ནས་འབྲེལ་ཡོད་ཡིག་ཆ་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ཏེ་ཁྲིམས་གཏན་འཁེལ་བ་དང་རང་འགུལ་ཡོངས་བསྒྲགས་ཀྱི་ནང་དོན་ཚང་མ་ཡོངས་བསྒྲགས་བྱས་ཡོད། གྲོང་དོན་ཡོངས་བསྒྲགས་ལམ་ལུགས་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་གཏོང་ཆེད། 2019ལོར་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས《བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་གྲོང་དོན་ཡོངས་བསྒྲགས་བྱ་ཐབས》ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ནས་གྲོང་ཚོ་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གིས་གྲོང་དོན་ཡོངས་བསྒྲགས་སྒྲོམ་སྟེགས་དང་། གྲོང་མིའི་འཐུས་ཚོགས། དྲ་རྒྱ། རྒྱང་བསྒྲགས། ལག་ཐོགས་ཁ་པར་གྱི་འཕྲིན་ཐུང་། སྐད་འཕྲིན། “གསལ་འབྱེད་གཱ”སོགས་ཀྱི་ཐབས་ལམ་བརྒྱུད་གྲོང་དོན་ཡོངས་བསྒྲགས་ཕྱོགས་ཡོངས་ལ་ཁྱབ་པར་བྱེད་དགོས་པའི་བླང་བྱ་བཏོན་ཡོད།

民主参与形式和渠道不断丰富。西藏自治区人大常委会在全区设立10个基层立法联系点，将其建成广泛联系群众、践行全过程人民民主的重要载体。完善人大代表联系人民群众工作办法，支持和鼓励各级代表广泛深入联系和接待选民，围绕乡村振兴、农牧民增收、非公有制经济发展、高校毕业生就业等重点工作，倾听群众心声，帮助解决问题。截至2024年底，西藏共创建790个“人大代表之家”，所有村（社区）都设有人大代表联络站、人大代表联系群众活动室，为人民群众反映社情民意提供有效平台，人民代表大会闭会期间代表履职活动更加常态化、规范化、制度化。完善农村村民代表会议、城市社区居民代表大会、职工代表大会制度，健全基层选举、议事、公开、述职、问责等机制，推动基层民主实践更加广泛真实生动。

དམངས་གཙོའི་ཞུགས་ཐབས་དང་ཐབས་ལམ་ཟམ་མི་ཆད་པར་ཕུན་སུམ་ཚོགས་སུ་བཏང་ཡོད། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གིས་ལྗོངས་ཡོངས་སུ་གཞི་རིམ་གྱི་ཁྲིམས་འཛུགས་འབྲེལ་གཏུག་ས་ཚིགས་10བཙུགས་ནས་མང་ཚོགས་ལ་འབྲེལ་གཏུག་རྒྱ་ཁྱབ་དང་བརྒྱུད་རིམ་ཧྲིལ་པོའི་མི་དམངས་དམངས་གཙོ་ལག་བསྟར་བྱེད་པའི་གཞི་རྟེན་གལ་ཆེན་བསྐྲུན་ཡོད། མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མིས་མི་དམངས་མང་ཚོགས་ལ་འབྲེལ་བ་བྱེད་པའི་ལས་ཀའི་བྱེད་ཐབས་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་བཏང་བ་དང་། རིམ་ཁག་འཐུས་མིས་འདེམས་དམངས་ལ་འབྲེལ་གཏུག་དང་སྣེ་ལེན་རྒྱ་ཁྱབ་གཏིང་ཟབ་བྱེད་པར་རྒྱབ་སྐྱོར་དང་སྐུལ་ལྕག་བྱས་པ་མ་ཟད། གྲོང་གསེབ་དར་རྒྱས་དང་། ཞིང་འབྲོག་པར་འབབ་འཕར་ཡོང་བ། སྤྱི་དབང་མིན་པའི་ལམ་ལུགས་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས། མཐོ་སློབ་སློབ་ཐོན་སློབ་མའི་ལས་ཞུགས་སོགས་གཙོ་གནད་ལས་དོན་ལ་དམིགས་ཏེ་མང་ཚོགས་ཀྱི་སེམས་འདུན་ཉན་ནས་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་རོགས་བྱས་ཡོད། 2024ལོའི་ལོ་མཇུག་བར། བོད་ཀྱིས་ཁྱོན་བསྡོམས་“མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མིའི་ཁྱིམ་ཚང”790བཙུགས་ཤིང་། གྲོང་ཚོ（སྡེ་ཁུལ）ཚང་མར་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མིའི་འབྲེལ་གཏུག་ས་ཚིགས་དང་། མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མིས་མང་ཚོགས་ལ་འབྲེལ་གཏུག་གི་བྱེད་སྒོ་ཁང་བཙུགས་ནས་མི་དམངས་མང་ཚོགས་ལ་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་དང་དམངས་ཀྱི་འདོད་བློ་ཞུ་བའི་ལས་སྟེགས་ནུས་ལྡན་མཁོ་འདོན་བྱས་པ་མ་ཟད། མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་གྲོལ་རྗེས་འཐུས་མི་ཚོས་ལས་འགན་སྒྲུབ་པའི་བྱེད་སྒོ་སྔར་བས་རྒྱུན་རྣམ་ཅན་དང་། ཚད་ལྡན་ཅན། ལམ་ལུགས་ཅན་བཅས་ཡོང་བར་བྱས་ཡོད། གྲོང་གསེབ་ཀྱི་ཡུལ་མིའི་འཐུས་མི་ཚོགས་འདུ་དང་། གྲོང་ཁྱེར་སྡེ་ཁུལ་གྱི་གྲོང་མིའི་འཐུས་མི་ཚོགས་འདུ། ལས་བཟོའི་འཐུས་མི་ཚོགས་འདུ་བཅས་ཀྱི་ལམ་ལུགས་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་བཏང་ཞིང་། གཞི་རིམ་གྱི་འདེམས་བསྐོ་དང་། དོན་གྲོས། ཡོངས་བསྒྲགས། འགན་སྒྲུབ་གསལ་ཞུ། འགན་འཁྲི་རྩད་གཅོད་སོགས་ཀྱི་ལམ་སྲོལ་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་བཏང་ནས་གཞི་རིམ་གྱི་དམངས་གཙོ་ལག་ལེན་དེ་བས་རྒྱ་ཁྱབ་དང་། དོན་དངོས། གསོན་ཉམས་དོད་པ་བཅས་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད།

协商民主作用得到充分发挥。西藏各级政协组织坚持党的领导、统一战线、协商民主有机结合，创新协商形式、丰富协商内容、搭建协商平台，广泛吸收各族各界人士参政议政，形成以政协全体会议为龙头，专题议政性常委会会议和专题协商座谈会为重点，提案办理协商、界别协商、对口协商等为常态的协商议政格局。29名住藏全国政协委员中，少数民族委员占比93.1%。政协第十二届西藏自治区委员会共有委员429名，其中党外委员占比59.91%。74个县（区、市）政协组织全覆盖，政协委员超过8000名，其中85%是少数民族。政协西藏自治区委员会在2013年至2024年间共收到提案5095件，立案4920件，办复率100%；2018年至2024年间形成报告、决议、倡议书159份。

གྲོས་མོལ་དམངས་གཙོའི་ནུས་པ་གང་ལེགས་བཏོན་ཡོད། བོད་ཀྱི་རིམ་ཁག་སྲིད་གྲོས་རྩ་འཛུགས་ཀྱིས་ཏང་གི་འགོ་ཁྲིད་དང་། འཐབ་ཕྱོགས་གཅིག་གྱུར། གྲོས་མོལ་དམངས་གཙོ་བཅས་ཟུང་འབྲེལ་དམ་ཟབ་མཐའ་འཁྱོངས་ཀྱིས་གྲོས་མོལ་བྱེད་སྟངས་གསར་གཏོད་དང་། གྲོས་མོལ་གྱི་ནང་དོན་ཕུན་སུམ་ཚོགས་སུ་གཏོང་བ། གྲོས་མོལ་གྱི་ལས་སྟེགས་བསྐྲུན་པ་བཅས་བྱས་ཏེ། མི་རིགས་ཁག་དང་ལས་རིགས་ཁག་གི་མི་སྣ་རྒྱ་ཁྱབ་ངང་བསྡུས་ནས་སྲིད་ཞུགས་སྲིད་གླེང་གིས་སྲིད་གྲོས་ཀྱི་ཚང་འཛོམས་གྲོས་ཚོགས་སྣེ་ཁྲིད་དུ་བྱེད་པ་དང་། ཆེད་དོན་སྲིད་གླེང་རང་བཞིན་གྱི་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གི་ཚོགས་འདུ་དང་ཆེད་དོན་གྲོས་མོལ་བཞུགས་མོལ་ཚོགས་འདུ་གཙོ་གནད་དུ་བྱེད་པ། གྲོས་འགོ་སྒྲུབ་གཉེར་གྲོས་མོལ་དང་། རིགས་ཁོངས་གྲོས་མོལ། ཁ་གཏད་གྲོས་མོལ་སོགས་རྒྱུན་རྣམ་དུ་བྱས་པའི་གྲོས་མོལ་སྲིད་གླེང་གི་རྣམ་པ་ཞིག་ཆགས་ཡོད། བོད་བཞུགས་རྒྱལ་ཡོངས་སྲིད་གྲོས་ཀྱི་ཨུ་ཡོན་29ཡི་ཁྲོད་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་ཨུ་ཡོན་གྱིས་93.1%བཟུང་ཡོད། སྲིད་གྲོས་སྐབས་བཅུ་གཉིས་པའི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་ལ་ཁྱོན་བསྡོམས་ཨུ་ཡོན་429ཡོད་པའི་ནང་ཏང་ཕྱིའི་ཨུ་ཡོན་གྱིས་59.91%བཟུང་ཡོད། རྫོང（ཆུས་དང་གྲོང་ཁྱེར）74ལ་སྲིད་གྲོས་ཀྱི་རྩ་འཛུགས་ཡོངས་སུ་ཁྱབ་པ་དང་། སྲིད་གྲོས་ཀྱི་ཨུ་ཡོན་8000ལས་བརྒལ་བའི་ནང་85%ནི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་རེད། སྲིད་གྲོས་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་ལ་2013ལོ་ནས་2024ལོའི་བར་ཁྱོན་བསྡོམས་གྲོས་འགོ་5095འབྱོར་བ་དང་གྲོས་འགོ་4920ཐོ་འགོད་བྱས་ནས་སྒྲུབ་ལན་སྤྲོད་ཚད་100%ཟིན་ཡོད། 2018ལོ་ནས་2024ལོའི་བར་སྙན་ཞུ་དང་། གྲོས་ཆོད། གྲོས་འདོན་ཡི་གེ་བཅས་159གྲུབ་ཡོད།

——表达权和监督权有效保障

—— བསམ་ཚུལ་ཤོད་དབང་དང་ལྟ་སྐུལ་དབང་ཆ་འགན་སྲུང་ནུས་ལྡན་བྱས་པ།

表达和监督渠道更加多样化。西藏在办好广播、电视、报纸、杂志等传统媒体的同时，创建各种形式的网络平台，不断拓展公民的表达渠道。规范开展政务服务监督举报和评估评价，开通“12345”政务服务便民热线，及时回应社会关切。推动《信访工作条例》贯彻落实，各级领导干部带头接待群众来访，主动下基层接访，打通服务群众的“最后一公里”。积极拓宽网上信访制度，形成信访事项网上办理、网上流转的工作机制。2022年3月，西藏自治区信访局推出“藏易访”等微信公众号和手机APP，网上信访更加方便更受欢迎。

བསམ་ཚུལ་ཤོད་པ་དང་ལྟ་སྐུལ་གྱི་ཐབས་ལམ་སྔར་བས་སྣ་མང་ཅན་དུ་གྱུར་ཡོད། བོད་ཀྱིས་རླུང་འཕྲིན་དང་། བརྙན་འཕྲིན། ཚགས་པར། དུས་དེབ་སོགས་སྲོལ་རྒྱུན་སྨྱན་སྦྱོར་ཡག་པོ་གཉེར་བ་དང་ཆབས་ཅིག་དྲ་བའི་ལས་སྟེགས་སྣ་ཚོགས་བཙུགས་ནས་སྤྱི་དམངས་ཀྱི་བསམ་ཚུལ་ཤོད་པའི་ཐབས་ལམ་ཟམ་མི་ཆད་པར་རྒྱ་ཆེར་བཏང་ཡོད། སྲིད་དོན་ཞབས་ཞུའི་ལྟ་སྐུལ་ཐེར་འདོན་དང་ཚོད་སྐོར་གདེང་འཇོག་ཚད་ལྡན་དུ་བཏང་བ་དང་། “12345”སྲིད་དོན་ཞབས་ཞུའི་དམངས་ཕན་ཐད་སྦྲེལ་ཁ་པར་བཙུགས་ནས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དོ་ཁུར་ལ་འཕྲལ་མར་ལན་བཏབ་ཡོད། 《ཡིག་འབུལ་ཞུ་བཅར་ལས་དོན་སྲོལ་ཡིག》ལག་བསྟར་དོན་འཁྱོལ་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ་དང་རིམ་ཁག་འགོ་ཁྲིད་ལས་བྱེད་པས་སྣེ་ཁྲིད་དེ་ཞུ་བཅར་དུ་ཡོང་མཁན་མང་ཚོགས་ལ་སྣེ་ལེན་ཞུས་པ་མ་ཟད། རང་འགུལ་ངང་གཞི་རིམ་དུ་བསྐྱོད་དེ་ཞུ་བཅར་དང་ལེན་བྱས་ནས་མང་ཚོགས་ལ་ཞབས་འདེགས་ཞུ་བའི“མཐའ་མའི་འགག་གནད”བསལ་ཡོད། དྲ་ཐོག་ཡིག་འབུལ་ཞུ་བཅར་གྱི་ལམ་ལུགས་རྒྱ་ཆེར་ཧུར་ཐག་བཏང་བས་ཡིག་འབུལ་ཞུ་བཅར་གྱི་དོན་དག་དྲ་ཐོག་ནས་སྒྲུབ་པ་དང་དྲ་ཐོག་ནས་གཏོང་བའི་ལས་ཀའི་ལམ་སྲོལ་ཆགས་ཡོད། 2022ལོའི་ཟླ་3པར། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཡིག་འབུལ་ཞུ་བཅར་ཅུས་ཀྱིས“བོད་ལྗོངས་ཐོགས་མེད་ཞུ་བཅར”སོགས་སྐད་འཕྲིན་སྤྱི་རྟགས་དང་ལག་ཐོགས་ཁ་པར་གྱི་APPབཏོན་པས་དྲ་ཐོག་ཡིག་འབུལ་ཞུ་བཅར་དེ་བས་སྟབས་བདེ་རུ་ཕྱིན་པ་དང་དགའ་བསུ་ཐོབ་ཡོད།

民主监督更加全面。西藏自治区充分发挥人大监督、法律监督、信访举报、政协民主监督、社会舆论监督等的作用。2018年至2024年，西藏自治区人大及其常委会听取和审议相关工作报告199项，检查59件（次）法律法规的实施情况，组织开展调研146次，提出有关意见建议1296条；组织在藏全国人大代表和自治区人大代表参与执法检查、专题调研和集中视察975人次，保障各族人民合法权益得到维护和实现。2018年至2024年，西藏自治区政协省级领导带队开展专题监督检查49次，发现并协调解决问题353个。组织政协委员紧扣群众关心的热点和社会治理的难点深入调研，以提出意见、批评、建议等方式开展民主监督。拉萨融媒开通《问政拉萨》栏目，聚焦人民群众“急难愁盼”问题和社会普遍关注的民生问题进行问政、展开监督。

དམངས་གཙོའི་ལྟ་སྐུལ་དེ་བས་འཐུས་ཚང་བྱུང་ཡོད། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱིས་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱི་ལྟ་སྐུལ་དང་། བཅའ་ཁྲིམས་ཀྱི་ལྟ་སྐུལ། ཡིག་འབུལ་ཞུ་བཅར་གྱི་ཐེར་འདོན། སྲིད་གྲོས་ཀྱི་དམངས་གཙོའི་ལྟ་སྐུལ། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གླེང་ཕྱོགས་ལྟ་སྐུལ་སོགས་ཀྱི་ནུས་པ་གང་ལེགས་བཏོན་ཡོད། 2018ལོ་ནས་2024ལོའི་བར། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་དང་དེའི་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གིས་འབྲེལ་ཡོད་ལས་དོན་སྙན་སྒྲོན་ཁག་199གསན་ནས་གྲོས་ཞིབ་བྱས་པ་དང་། བཅའ་ཁྲིམས་དང་ཁྲིམས་སྲོལ་ལག་བསྟར་བྱས་ཚུལ་ལ་ཞིབ་བཤེར（ཐེངས）59བྱས་པ། བརྟག་ཞིབ་ཐེངས་146སྒྲིག་འཛུགས་བྱས་ནས་སྤེལ་བ་མ་ཟད། འབྲེལ་ཡོད་བསམ་འཆར་དང་གྲོས་འགོ་ཁག་1296བཏོན་ཡོད། བོད་བཞུགས་རྒྱལ་ཡོངས་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མི་དང་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མི་སྒྲིག་འཛུགས་བྱས་ནས་ཁྲིམས་སྒྱུར་ཞིབ་བཤེར་དང་། ཆེད་དོན་བརྟག་ཞིབ། གཅིག་སྡུད་ལྟ་ཞིབ་བཅས་ནང་ཁྱོན་བསྡོམས་འཐུས་མི་མི་ཐེངས་975ཞུགས་པས་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཀྱི་ཁྲིམས་མཐུན་ཁེ་དབང་ལ་སྲུང་སྐྱོང་དང་མངོན་འགྱུར་ཡོང་བར་འགན་སྲུང་ཐུབ་ཡོད། 2018ལོ་ནས་2024ལོའི་བར། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་སྲིད་གྲོས་ཀྱི་ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་འགོ་ཁྲིད་ཀྱིས་རུ་སྣེ་ཁྲིད་དེ་ཆེད་དོན་ལྟ་སྐུལ་ཞིབ་བཤེར་ཐེངས་49བྱས་ནས་གནད་དོན་353ཤེས་རྟོགས་བྱུང་བ་དང་འབྲེལ་མཐུན་སྦྱོར་ཐག་གཅོད་ཀྱང་བྱས་ཡོད། སྲིད་གྲོས་ཨུ་ཡོན་སྒྲིག་འཛུགས་བྱས་ནས་མང་ཚོགས་ཀྱིས་སེམས་ཁུར་བྱེད་པའི་གནད་དོན་དང་སྤྱི་ཚོགས་བཅོས་སྐྱོང་གི་དཀའ་གནད་ལ་དམ་པོར་དམིགས་ཏེ་བརྟག་ཞིབ་གཏིང་ཟབ་བྱས་པ་དང་འབྲེལ། བསམ་འཆར་འདོན་པ་དང་། སྐྱོན་བརྗོད་བྱེད་པ། གྲོས་འགོ་འདོན་པ་སོགས་ཀྱི་བྱེད་ཐབས་ལ་བརྟེན་ནས་དམངས་གཙོའི་ལྟ་སྐུལ་བྱས་ཡོད། ལྷ་སའི་མཉམ་འདྲེས་སྨྱན་སྦྱོར་གྱིས《སྲིད་དོན་བགྲོ་གླེང》ལེ་ཚན་བཏོད་ནས་མི་དམངས་མང་ཚོགས་ཀྱི“འཕྲལ་མཁོ་དང་། དཀའ་ངལ། སེམས་ཁྲལ། རེ་སྒུག”བཅས་ཀྱི་གནད་དོན་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་ཡོངས་ཁྱབ་ཏུ་དོ་ཁུར་བྱེད་པའི་དམངས་འཚོའི་གནད་དོན་ལ་དམིགས་ནས་སྲིད་དོན་བགྲོ་གླེང་དང་ལྟ་སྐུལ་བྱས་ཡོད།

三、经济社会权利保障水平全面提升གསུམ། དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་གི་ཆུ་ཚད་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་མཐོ་རུ་ཕྱིན་པ།

西藏坚持以发展促人权，完整、准确、全面贯彻新发展理念，通过发展全面提升经济社会权利保障水平，西藏人民的适当生活水准权、受教育权、工作权、健康权、社会保障权得到更充分保障。

བོད་ཀྱིས་འཕེལ་རྒྱས་ལ་བརྟེན་ནས་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་རྒྱུ་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ནས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་གསར་པ་ཆ་ཚང་བ་དང་། གནད་ལ་འཁེལ་བ། ཕྱོགས་ཡོངས་བཅས་ཀྱི་སྒོ་ནས་ལག་བསྟར་བྱས་པ་དང་། འཕེལ་རྒྱས་ལ་བརྟེན་ནས་དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་གི་ཆུ་ཚད་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་མཐོ་རུ་བཏང་བར་བརྟེན། བོད་ཀྱི་མི་དམངས་ཀྱི་འོས་འཚམ་གྱི་འཚོ་བའི་ཆུ་ཚད་ཀྱི་ཁེ་དབང་དང་། སློབ་གསོ་དང་ལེན་བྱེད་པའི་ཁེ་དབང་། ལས་ཀའི་ཁེ་དབང་། བདེ་ཐང་གི་ཁེ་དབང་། སྤྱི་ཚོགས་འགན་སྲུང་གི་ཁེ་དབང་བཅས་ལ་འགན་སྲུང་དེ་བས་གང་ལེགས་ཐུབ་ཡོད།

——适当生活水准权保障显著提高

—— འོས་འཚམ་གྱི་འཚོ་བའི་ཆུ་ཚད་ཀྱི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་མངོན་གསལ་དོད་པོ་བྱུང་བ།

绝对贫困得到历史性消除。西藏曾经是全国贫困发生率最高、贫困程度最深、扶贫成本最高、脱贫难度最大的深度贫困地区。党的十八大以来，西藏坚持精准扶贫、精准脱贫基本方略，大力实施产业发展、易地搬迁、生态补偿、教育发展、社会保障兜底等脱贫措施，截至2019年底，累计实现62.8万建档立卡贫困人口全部脱贫。此后，党和政府继续实施乡村振兴战略，巩固拓展脱贫攻坚成果，2024年，西藏脱贫人口人均纯收入增长12.5%以上。

ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་གྱིས་དབུལ་པོ་དབུལ་རྐྱང་གི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱས་ཡོད། བོད་ནི་དེ་སྔ་རྒྱལ་ཡོངས་ནས་དབུལ་པོ་ཐོན་ཚད་མཐོ་ཤོས་དང་། དབུལ་པོའི་གནས་ཚུལ་ཚབས་ཆེ་ཤོས། དབུལ་སྐྱོར་གྱི་མ་གནས་མཐོ་ཤོས། དབུལ་སྒྲོལ་དཀའ་ཤོས་བཅས་ཀྱི་ཤིན་ཏུ་དབུལ་བའི་ས་ཁུལ་ཞིག་རེད། ཏང་གི་ཚོགས་ཆེན་བཅོ་བརྒྱད་པ་འཚོགས་ཚུན། བོད་ཀྱིས་གནད་སྨིན་དབུལ་སྐྱོར་དང་གནད་སྨིན་དབུལ་སྒྲོལ་གྱི་གཞི་རྩའི་ཐབས་ཇུས་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ་ཐོན་ལས་འཕེལ་རྒྱས་དང་། ཡུལ་གཞན་དུ་གནས་སྤོས། སྐྱེ་ཁམས་ཁ་གསབ། སློབ་གསོ་འཕེལ་རྒྱས། སྤྱི་ཚོགས་འགན་སྲུང་ཐ་སྐྱོང་སོགས་དབུལ་སྒྲོལ་བྱེད་ཐབས་ལག་བསྟར་ཤུགས་ཆེན་བྱས་ནས་2019ལོའི་ལོ་མཇུག་བར་རིམ་རྩིས་བྱས་ན་ཡིག་ཚགས་དང་གཱ་བཟོས་པའི་མི་འབོར་དབུལ་པོ་ཁྲི་62.8ཚང་མ་དབུལ་སྒྲོལ་ཐུབ་ཡོད། དེ་རྗེས་ཏང་དང་སྲིད་གཞུང་གིས་གྲོང་གསེབ་དར་རྒྱས་ཀྱི་འཐབ་ཇུས་མུ་མཐུད་ལག་བསྟར་བྱས་ནས་དབུལ་སྒྲོལ་འགག་སྒྲོལ་གྱི་གྲུབ་འབྲས་སྲ་བརྟན་དང་རྒྱ་སྐྱེད་བཏང་སྟེ་2024ལོར་བོད་ཀྱི་དབུལ་སྒྲོལ་མི་འབོར་གྱི་མི་རེའི་ཆ་སྙོམས་ཡོང་འབབ་ཁེ་གཙང་12.5%ཡན་འཕར་ཡོད།

适足住房权得到保障。2006年至2024年，中央和西藏共下达补助资金372.63亿元，不断增加保障性住房供给。在城镇，建设公共租赁住房（廉租房）16.19万套、周转房9.58万套、棚户区改造24.26万套、保障性租赁住房0.14万套。每年约1万人享受城镇住房保障家庭租赁补贴。在乡村，开展生态保护搬迁、易地扶贫搬迁和农村危房改造等重点工程。在前期完成46万多户农牧民住房改善工程的基础上，2016年以来，又完成11.08万户农村危房改造和抗震改造，48.66万户农村房屋安全隐患排查整治，确保农牧民住房安全。2024年，农村居民人均住房建筑面积达到41.32平方米，较2012年增加11.74平方米。西藏各族人民普遍实现了住有所居、居有所安。

འདང་ཞིང་འཚམ་པའི་སྡོད་ཁང་གི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་བྱས་ཡོད། 2006ལོ་ནས་2024ལོའི་བར་ཀྲུང་དབྱང་དང་བོད་ཀྱིས་ཁྱོན་བསྡོམས་ཁ་གསབ་མ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་372.63གཤམ་སྤྲོད་བྱས་ཏེ། འགན་སྲུང་རང་བཞིན་གྱི་སྡོད་ཁང་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་མཁོ་འདོན་བྱས་ཡོད། གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་དུ་སྤྱི་པའི་བོགས་གཏོང་སྡོད་ཁང（ཁང་གླ་ཁེ་བའི་སྡོད་ཁང）ཁྲི་16.19དང་ལས་ཤག་ཁྲི་9.58བསྐྲུན་པ་དང་། སྡོད་ཁང་སྐྱོ་ཁུལ་ཁྲི་24.26ལ་བསྒྱུར་བཀོད་བྱས་པ། འགན་སྲུང་རང་བཞིན་གྱི་བོགས་གཏོང་སྡོད་ཁང་ཁྲི་0.14བསྐྲུན་ཡོད། ལོ་ལྟར་མི་ཁྲི་1ལྷག་ཙམ་གྱིས་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་གྱི་སྡོད་ཁང་འགན་སྲུང་ཁྱིམ་ཚང་གི་བོགས་གཏོང་ཁ་གསབ་རོགས་དངུལ་ལོངས་སྤྱོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། གྲོང་གསེབ་ཏུ་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོང་གནས་སྤོས་དང་། ཡུལ་གཞན་དུ་དབུལ་སྐྱོར་གནས་སྤོས། གྲོང་གསེབ་ཀྱི་ཉེན་ཁ་ཡོད་པའི་སྡོད་ཁང་བསྒྱུར་བཀོད་སོགས་གཙོ་གནད་ལས་གྲྭ་ལག་བསྟར་བྱས་ཡོད། དུས་འགོར་ཞིང་འབྲོག་མང་ཚོགས་དུད་ཚང་ཁྲི་46ལྷག་ཙམ་གྱི་སྡོད་ཁང་བསྒྱུར་བཀོད་ལས་གྲྭ་ལེགས་སྒྲུབ་བྱས་པའི་རྨང་གཞིའི་ཐོག་2016ལོ་ནས་བཟུང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་དུད་ཚང་ཁྲི་11.08ཀྱི་ཉེན་ཁ་ཡོད་པའི་སྡོད་ཁང་སླར་ཡང་བསྒྱུར་བཀོད་དང་ཡོམ་འགོག་བསྒྱུར་བཀོད་བྱས་ཡོད། གྲོང་གསེབ་ཀྱི་སྡོད་ཁང་ཁྲི་48.66གི་བདེ་འཇགས་ཐད་ཀྱི་མངོན་མེད་རྐྱེན་ངན་གྲལ་བཤེར་བཅོས་སྒྲིག་བྱས་ནས་ཞིང་འབྲོག་མང་ཚོགས་ཀྱི་སྡོད་ཁང་བདེ་འཇགས་འགན་ལེན་བྱས་ཡོད། 2024ལོར་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་གྲོང་མི་མི་རེའི་ཆ་སྙོམས་སྡོད་ཁང་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་རྒྱ་ཁྱོན་སྨི་ངོས་གྲུ་41.32ཟིན་པ་དེ་2012ལོ་ལས་སྨི་ངོས་གྲུ་11.74འཕར་ཡོད། བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་རྣམས་སྡོད་སའི་ཁང་པ་ཡོད་པ་དང་སྡོད་དུས་གནས་བཟོད་བདེ་བ་བྱུང་ཡོད།

改善交通便利居民出行。2012年至2024年，西藏累计完成公路交通固定资产投资4019.25亿元，建设一批交通重点工程。西藏铁路运营里程从2012年的701公里增加到2024年的1359公里。国际国内航线达到183条，通航城市78个。公路总里程从2012年的6.52万公里增加到2024年底的12.49万公里。农村、山区公路条件全面改善，截至2024年底，乡镇、建制村通达率达100%，通畅率分别达97.99%和86.05%。2012年至2024年，农村公路里程从5.32万公里增加到9.48万公里，高等级公路里程从38公里增加到1196公里。所有县（区、市）、623个乡镇、3869个建制村通客车。交通便民举措更有温度，西藏7地（市）与全国329个城市公交一卡通实现互联互通，全面实行60岁以上老年人乘坐公交车免费政策。

འགྲིམ་འགྲུལ་ལེགས་སུ་བཏང་ནས་གྲོང་མི་ཕྱིར་སྐྱོད་ལ་སྟབས་བདེ་བསྐྲུན་ཡོད། 2012ལོ་ནས་2024ལོའི་བར་བོད་ཀྱིས་རིམ་རྩིས་བྱས་ན་གཞུང་ལམ་འགྲིམ་འགྲུལ་གྱི་གཏན་འཇགས་རྒྱུ་ནོར་ལ་མ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་4019.25བཏང་ནས་འགྲིམ་འགྲུལ་གྱི་གཙོ་གནད་ལས་གྲྭ་ཁག་གཅིག་བསྐྲུན་ཡོད། བོད་ཀྱི་ལྕགས་ལམ་གཉེར་སྐྱོང་ལམ་ཐག་2012ལོའི་སྤྱི་ལེ་701ནས་2024ལོའི་སྤྱི་ལེ་1359བར་རིང་དུ་བཏང་ཡོད། རྒྱལ་སྤྱི་དང་རྒྱལ་ནང་གི་མཁའ་ལམ་183ཟིན་པ་དང་མཁའ་ལམ་ཤར་གཏོང་ཐུབ་པའི་གྲོང་ཁྱེར་78ཟིན་ཡོད། 2012ལོའི་གཞུང་ལམ་གྱི་སྤྱིའི་ལམ་ཐག་སྤྱི་ལེ་ཁྲི་6.52ནས་2024ལོའི་ལོ་མཇུག་བར་གྱི་སྤྱི་ལེ་ཁྲི་12.49བར་རིང་དུ་ཕྱིན་ཡོད། གྲོང་གསེབ་དང་རི་ཁུལ་གྱི་གཞུང་ལམ་ཆ་རྐྱེན་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ལེགས་སུ་ཕྱིན་ཞིང་། 2024ལོའི་ལོ་མཇུག་བར། ཤང་དང་གྲོང་རྡལ་དང་དེ་བཞིན་སྒྲིག་ཚུད་གྲོང་ཚོར་གཞུང་ལམ་ཤར་གཏོང་ཐུབ་ཚད་100%དང་ཤར་གཏོང་ཡག་པོ་ཐུབ་ཚད་97.99%དང་86.05%ཟིན་ཡོད། 2012ལོ་ནས་2024ལོའི་བར་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་གཞུང་ལམ་ལམ་ཐག་སྤྱི་ལེ་ཁྲི་5.32ནས་སྤྱི་ལེ་ཁྲི་9.48བར་རིང་དུ་བཏང་བ་དང་རིམ་མཐོའི་གཞུང་ལམ་གྱི་ལམ་ཐག་སྤྱི་ལེ་38ནས་སྤྱི་ལེ་1196བར་རིང་དུ་ཕྱིན་ཡོད། རྫོང（ཆུས་དང་གྲོང་ཁྱེར）ཡོངས་དང་། ཤང་དང་གྲོང་རྡལ་623 སྒྲིག་ཚུད་གྲོང་ཚོ་3869བཅས་ལ་འགྲུལ་སྐྱེལ་རླངས་འཁོར་ཤར་གཏོང་ཐུབ་ཡོད། འགྲིམ་འགྲུལ་དམངས་ཕན་གྱི་བྱེད་ཐབས་དེ་བས་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་ཕྱིན་ཞིང་། བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ（གྲོང་ཁྱེར）7དང་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་གྲོང་ཁྱེར་329ལ་སྤྱི་སྤྱོད་རླངས་འཁོར་གྱི་གཱ་གཅིག་ཀུན་ཁྱབ་ཕན་ཚུན་སྦྲེལ་མཐུད་ཐུབ་པ་དང་། ལོ་60ཡན་གྱི་རྒན་རྒོན་སྤྱི་སྤྱོད་རླངས་འཁོར་ལ་སྡོད་པར་རིན་པ་མི་དགོས་པའི་སྲིད་ཇུས་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ལག་བསྟར་བྱས་ཡོད།

用电难问题得到根本性解决。2011年以来，西藏重点解决无电地区电力建设，并着力发展水能、太阳能、风能等清洁能源，清洁能源装机占比超过95%。2020年12月，平均海拔超过4500米的阿里联网工程建成投运，实现了建设西藏统一电网以及大电网对全区74个县（区、市）与主要乡镇全覆盖的目标。用电人口从2012年的175万人增加到2024年的近350万人，供电可靠率达到99.6%。2024年西藏人均电力消费4404.8千瓦时，相较2012年同比增长162.89%。

གློག་སྤྱོད་དཀའ་བའི་གནད་དོན་རྩ་བའི་ཆ་ནས་ཐག་གཅོད་བྱུང་ཡོད། 2011ལོ་ནས་བཟུང་བོད་ཀྱིས་གློག་མེད་པའི་ས་ཁུལ་དུ་གློག་ཤུགས་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་གནད་དོན་གཙོ་གནད་དུ་བཟུང་ནས་ཐག་གཅོད་བྱས་པ་མ་ཟད། ཆུ་ནུས་དང་། ཉི་ནུས། རླུང་ནུས་སོགས་ནུས་རྒྱུ་གཙང་མ་ནུས་ཤུགས་ཡོད་རྒུས་འཕེལ་རྒྱས་བཏང་བས་ནུས་རྒྱུ་གཙང་མའི་འཕྲུལ་འཁོར་ནས་གློག་བཏང་བའི་བསྡུར་ཚད་95%ལས་བརྒལ་ཡོད། 2020ལོའི་ཟླ་12པར་ཆ་སྙོམས་ས་བབ་མཐོ་ཚད་སྨི་4500ལས་བརྒལ་བའི་མངའ་རིས་དྲ་སྦྲེལ་ལས་གྲྭ་བསྐྲུན་ནས་སྤྱོད་འགོ་ཚུགས་པར་བརྟེན། བོད་ཀྱི་གཅིག་གྱུར་གློག་དྲ་དང་དེ་བཞིན་གློག་དྲ་ཆེ་གྲས་བསྐྲུན་པས་ལྗོངས་ཡོངས་ཀྱི་རྫོང（ཆུས་དང་གྲོང་ཁྱེར）74དང་ཤང་དང་གྲོང་རྡལ་གཙོ་བོ་ཚང་མར་གློག་གཏོང་བའི་དམིགས་ཚད་མངོན་འགྱུར་བྱུང་ཡོད། 2012ལོའི་གློག་སྤྱོད་མཁན་མི་འབོར་ཁྲི་175ནས་2024ལོའི་མི་ཁྲི་350ཙམ་བར་མང་དུ་ཕྱིན་པ་དང་གློག་བརྟན་པོ་གཏོང་ཚད་99.6%ཟིན་ཡོད། 2024ལོར་བོད་ཀྱི་མི་རེའི་ཆ་སྙོམས་གློག་ཤུགས་འཛད་སྤྱོད་ཆུ་ཚོད་ཆན་ཝ་4404.8ཟིན་པ་དེ་2012ལོའི་དུས་མཚུངས་ལས་162.89%འཕར་ཡོད།

电信普惠服务向好向优发展。西藏持续推进数字西藏、智慧西藏建设，截至2024年，西藏所有行政村实现光纤和4G网络通达，10G PON及以上端口规模达8.1万个，千兆光纤网络覆盖287万户家庭，固定互联网宽带接入用户159.2万户。5G基站总数达17881个，实现所有乡镇、70%的行政村通达5G网络，移动互联网用户达331.4万户，5G移动电话用户达214万户，占移动电话用户总数的60.5%。移动流量资费水平从2015年末的128.1元/G下降至2024年末的1.8元/G，降幅达到98.6%。城乡居民普遍享用快速优质的信息服务，促进了信息平等共享。

གློག་འཕྲིན་ཀུན་ཕན་ཞབས་ཞུ་ལེགས་ཕྱོགས་སུ་འཕེལ་རྒྱས་ཕྱིན་ཡོད། བོད་ཀྱིས་གྲངས་འཛིན་བོད་ལྗོངས་དང་རིག་ལྡན་བོད་ལྗོངས་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་མུ་མཐུད་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཞིང་། 2024ལོའི་བར་བོད་ཀྱི་སྲིད་འཛིན་གྲོང་ཚོ་ཚང་མར་འོད་ཁྲིད་ཚི་སྐུད་དང་4Gདྲ་རྒྱ་ཤར་གཏོང་ཐུབ་པ་དང་། 10G-PONདང་དེ་ཡན་གྱི་མཐུད་སྣེའི་གཞི་ཁྱོན་ཁྲི་8.1ཟིན་པ། ཀྲའོ་སྟོང་གི་འོད་ཁྲིད་ཚི་སྐུད་དྲ་རྒྱ་དུད་ཚང་ཁྲི་287ལ་ཁྱབ་པ། གཏན་འཇགས་དྲ་སྦྲེལ་དང་དྲ་རྒྱ་དུད་ཚང་ཁྲི་159.2ལ་ཁྲིད་ཡོད། 5Gསྦྲེལ་ཚུགས་བསྡོམས་འབོར་17881ཟིན་པ་དང་། ཤང་དང་གྲོང་རྡལ་ཚང་མ་དང་སྲིད་འཛིན་གྲོང་ཚོ་70%ལ་5Gདྲ་རྒྱ་ཤར་གཏོང་ཐུབ་པ། སྒུལ་བདེའི་དྲ་སྦྲེལ་སྤྱོད་མཁན་དུད་ཚང་ཁྲི་331.4ཟིན་པ། 5Gསྒུལ་བདེའི་ཁ་པར་སྤྱོད་མཁན་དུད་ཚང་ཁྲི་214ཟིན་ནས་སྒུལ་བདེའི་ཁ་པར་སྤྱོད་མཁན་བསྡོམས་འབོར་གྱི་60.5%བཟུང་ཡོད། 2015ལོའི་ལོ་མཇུག་གི་སྒུལ་བདེའི་རྒྱུག་འབོར་གྱི་གྲོན་དངུལ་Gགཅིག་ལ་སྒོར་128.1ནས་2024ལོའི་ལོ་མཇུག་བར་གྱི་Gགཅིག་ལ་སྒོར་1.8བར་ཆག་ནས་ཆག་ཚད་98.6%ཟིན་ཡོད། གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་གྲོང་མིས་མགྱོགས་ལ་སྤུས་ཚད་ལེགས་པའི་ཆ་འཕྲིན་ཞབས་ཞུ་ཡོངས་ཁྱབ་ངང་སྤྱོད་རྒྱུ་བྱུང་ནས་ཆ་འཕྲིན་འདྲ་མཉམ་མཉམ་སྤྱོད་ལ་སྐུལ་མ་ཐེབས་ཡོད།

——受教育权保障更加充分

—— སློབ་གསོ་དང་ལེན་གྱི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་གང་ལེགས་ཐུབ་པ།

教育保障水平不断提升。西藏积极顺应各族人民对教育高质量发展的期待，2012年以来，先后11次提高对农牧民子女和城镇困难家庭子女“包吃、包住、包基本学习费用”经费标准，目前年生均标准达到5620元（含营养改善计划资金1000元）。2014年至2024年，西藏累计投入财政性教育经费3022.5亿元。截至2024年，西藏共有各级各类学校3618所，教职工9.66万名，在校生总数达到97万人，超过西藏总人口的1/4。2024年投入建设资金2.54亿元，新建、改扩建幼儿园25所，建立起了地（市）、县、乡、村四级学前教育公共服务网络，目前西藏共有2474所幼儿园。持续实施中西部欠发达地区优秀教师定向培养计划、中小学幼儿园教师国家级培训计划、职业院校教师素质提升计划、高海拔艰苦边远地区教师定向培养计划、乡村教师支持培养计划等，不断提高教师队伍整体水平。

སློབ་གསོ་འགན་སྲུང་གི་ཆུ་ཚད་ཟམ་མི་ཆད་པར་མཐོ་རུ་ཕྱིན་ཡོད། བོད་ཀྱིས་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཀྱིས་སློབ་གསོ་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་བཅངས་པའི་རེ་སྒུག་དང་གང་ལེགས་བསྟུན་ནས་2012ལོ་ནས་བཟུང་ཞིང་འབྲོག་པའི་བུ་ཕྲུག་དང་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་གྱི་ཁྱིམ་ཚང་ལ་དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་བུ་ཕྲུག་གི“ཟ་སྡོད་འགན་ལེན་དང་གཞི་རྩའི་སློབ་ཡོན་འགན་ལེན་བྱེད་པའི”འགྲོ་གྲོན་ཚད་གཞི་སྔ་རྗེས་སུ་ཐེངས་11མཐོ་རུ་བཏང་ནས་མིག་སྔར་ལོ་ལྟར་སློབ་མ་རེའི་ཆ་སྙོམས་ཚད་གཞི་སྒོར་5620（དེའི་ནང་འཚོ་བཅུད་ལེགས་གཏོང་གི་འཆར་གཞིའི་དངུལ་སྒོར་1000ཚུད་པ）ཟིན་ཡོད། 2014ལོ་ནས་2024ལོའི་བར་བོད་ཀྱིས་རིམ་རྩིས་བྱས་ན་ནོར་སྲིད་རང་བཞིན་གྱི་སློབ་གསོའི་འགྲོ་གྲོན་སྒོར་དུང་ཕྱུར་3022.5བཏང་ཡོད། 2024ལོའི་བར་བོད་དུ་རིམ་པ་ཁག་དང་རིགས་ཁག་གི་སློབ་གྲྭ་ཁྱོན་3618དང་། ལས་ཐོག་དགེ་རྒན་དང་ལས་བཟོ་ཁྲི་9.66ཡོད་པ་དང་སློབ་གྲྭར་འགྲོ་མུས་ཀྱི་སློབ་མའི་བསྡོམས་འབོར་ཁྲི་97ཟིན་ནས་བོད་ཀྱི་མི་འབོར་བསྡོམས་འབོར་གྱི་1/4ལྷག་ཙམ་ཟིན་ཡོད། 2024ལོར་འཛུགས་སྐྲུན་མ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་2.54བཏང་ནས་བུ་བཅོལ་ཁང་25གསར་སྐྲུན་རྒྱས་སྐྲུན་བྱས་པ་དང་། ས་ཁུལ（གྲོང་ཁྱེར）དང་། རྫོང་། ཤང་། གྲོང་ཚོ་བཅས་རིམ་པ་བཞིའི་སློབ་ཞུགས་གོང་གི་སློབ་གསོའི་སྤྱི་པའི་ཞབས་ཞུའི་དྲ་རྒྱ་བསྐྲུན་པ་དང་མིག་སྔར་ཁྱོན་བསྡོམས་བུ་བཅོལ་ཁང་2474བསྐྲུན་ཡོད། དབུས་ནུབ་རྒྱུད་ཀྱི་དར་རྒྱས་འགོར་བའི་ས་ཁུལ་གྱི་ཕུལ་བྱུང་དགེ་རྒན་འགྲོ་ཁུངས་གཏན་འཁེལ་གྱི་གསོ་སྐྱོང་འཆར་གཞི་དང་། སློབ་གྲྭ་འབྲིང་ཆུང་དང་བུ་བཅོལ་ཁང་གི་དགེ་རྒན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་གསོ་སྦྱོང་འཆར་གཞི། ལས་རིགས་སློབ་གླིང་གི་དགེ་རྒན་གྱི་བྱང་ཚད་མཐོར་གཏོང་འཆར་གཞི། ས་བབ་མཐོ་ལ་དཀའ་ཚེགས་ཆེ་བའི་ཐག་རིང་ལུང་ཁུག་ས་ཁུལ་གྱི་དགེ་རྒན་འགྲོ་ཁུངས་གཏན་འཁེལ་གྱི་གསོ་སྐྱོང་འཆར་གཞི། གྲོང་གསེབ་དགེ་རྒན་གྱི་གསོ་སྐྱོང་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་པའི་འཆར་གཞི་སོགས་མུ་མཐུད་ལག་བསྟར་བྱས་པས་དགེ་རྒན་དཔུང་ཁག་གི་སྤྱི་ཡོངས་ཀྱི་ཆུ་ཚད་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་མཐོ་རུ་ཕྱིན་ཡོད།

教育普及水平实现历史性跨越。2012年起，西藏在全国率先实行15年公费教育。截至2024年，学前教育毛入园率、九年义务教育巩固率、高中阶段教育毛入学率、高等教育毛入学率分别为91.33%、97.86%、91.56%、57.81%，教育主要指标均达到或超过全国平均水平。第七次全国人口普查数据显示，西藏每10万人中拥有大学文化程度人数由2010年的5507人上升到2020年的11019人。

སློབ་གསོ་ཁྱབ་གདལ་གྱི་ཆུ་ཚད་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་གྱི་མཆོང་སྐྱོད་བྱུང་ཡོད། 2012ལོ་ནས་བཟུང་བོད་ཀྱིས་རྒྱལ་ཡོངས་སུ་གཞན་གྱི་སྔོན་ལ་ལོ་15ཡི་གཞུང་གྲོན་སློབ་གསོ་ལག་བསྟར་བྱས་ཡོད། 2024ལོའི་བར་སློབ་ཞུགས་གོང་གི་སློབ་གསོའི་ན་འདྲེས་བུ་བཅོལ་ཁང་དུ་ཞུགས་ཚད་དང་། ལོ་དགུའི་འོས་འགན་སློབ་གསོ་སྲ་བརྟན་དུ་གཏོང་ཚད། མཐོ་རིམ་སློབ་འབྲིང་དུས་མཚམས་ཀྱི་སློབ་གསོའི་ན་འདྲེས་སློབ་ཞུགས་བྱེད་ཚད། མཐོ་རིམ་སློབ་གསོའི་ན་འདྲེས་སློབ་ཞུགས་བྱེད་ཚད་91.33%དང་། 97.86% 91.56% 57.81%བཅས་སོ་སོར་ཟིན་ནས་སློབ་གསོའི་དམིགས་ཚད་གཙོ་བོ་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་ཆ་སྙོམས་ཆུ་ཚད་དུ་སླེབས་པའམ་ཡང་ན་དེ་ལས་བརྒལ་ཡོད། རྒྱལ་ཡོངས་མི་འབོར་ཡོངས་བཤེར་ཐེངས་བདུན་པའི་གྲངས་གཞི་ལས་མངོན་པར། བོད་ཀྱི་མི་འབོར་ཁྲི་10རེའི་ནང་སློབ་ཆེན་གྱི་རིག་གནས་ཆུ་ཚད་ལྡན་པའི་མི་གྲངས་2010ལོའི་མི་5507ནས་2020ལོའི་མི་11019བར་མང་དུ་ཕྱིན་ཡོད།

学校寄宿服务有效解决偏远农牧区学生上学不便问题。针对一些地区海拔极高、自然条件艰苦、人口居住极为分散、上下学路途遥远的情况，西藏根据《中华人民共和国义务教育法》，采取与全国其他省区市相同做法，部分学校提供寄宿服务，实行“包吃、包住、包基本学习费用”政策。学生和家长自愿选择是否寄宿，学生周末、节假日可以回家，家长参与寄宿生活的管理和规划，最大限度保障各族学生平等享受高质量教育的权利。

སློབ་གྲྭའི་ཞག་སྡོད་ཞབས་ཞུས་ཐག་རིང་ལུང་ཁུག་ཞིང་འབྲོག་ཁུལ་གྱི་སློབ་མ་སློབ་གྲྭར་སྐྱོད་ཁག་པའི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་ནུས་ལྡན་བྱས་ཡོད། ས་ཁུལ་ཁ་ཤས་ཀྱི་ས་བབ་ཧ་ཅང་མཐོ་བ་དང་། རང་བྱུང་ཆ་རྐྱེན་དཀའ་ཚེགས་ཆེ་བ། མི་འབོར་དང་སྡོད་གནས་ཁ་ཐོར་ཡིན་པ། སློབ་གྲྭར་སྐྱོད་པའི་ལམ་ཐག་རིང་བ་བཅས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ལ་དམིགས་ནས་བོད་ཀྱིས《ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འོས་འགན་སློབ་གསོའི་བཅའ་ཁྲིམས》གཞིར་བཟུང་། རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་ཞིང་ཆེན་དང་། རང་སྐྱོང་ལྗོངས། གྲོང་ཁྱེར་བཅས་གཞན་དག་དང་བྱེད་ཐབས་གཅིག་མཚུངས་སྤྱད་དེ་སློབ་གྲྭ་ཁག་གཅིག་ལ་ཞག་སྡོད་ཞབས་ཞུ་མཁོ་འདོན་བྱས་པ་མ་ཟད། “ཟ་སྡོད་འགན་ལེན་དང་གཞི་རྩའི་སློབ་ཡོན་འགན་ལེན་བྱེད་པའི”སྲིད་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱས་ཡོད། སློབ་མ་དང་ཁྱིམ་བདག་གིས་རང་མོས་ངང་ཞག་སྡོད་བྱེད་མིན་གདམ་ག་བྱེད་པ་དང་། གཟའ་མཇུག་དང་གུང་གསེང་རིང་སློབ་མ་ཁྱིམ་དུ་ལོག་ཆོག་ལ། ཞག་སྡོད་འཚོ་བའི་དོ་དམ་དང་འཆར་འགོད་ནང་ཁྱིམ་བདག་ཞུགས་པ་བཅས་བྱས་ནས་མི་རིགས་ཁག་གི་སློབ་མ་ཚོས་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་སློབ་གསོའི་དབང་ཆ་འདྲ་མཉམ་ངང་སྤྱོད་གང་ཐུབ་བྱས་ཡོད།

——工作权保障切实有效

—— ལས་ཀའི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་ཏན་ཏིག་ཐུབ་པ།

完善就业服务。西藏实行城乡统一的免费公共就业服务制度，提供职业介绍、职业指导、求职登记等服务。广泛开展职业技能培训，16周岁以上有就业意愿和培训需求的城乡劳动者均可申请参加职业技能培训。制定培训就业计划时充分尊重群众意愿和需求，城乡劳动者可自主选择培训项目、培训方式和培训机构。2024年城镇新增就业5.1万人。城镇调查失业率低于全国平均水平，零就业家庭持续动态清零。

ལས་ཞུགས་ཞབས་ཞུ་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་བཏང་ཡོད། བོད་ཀྱིས་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་གཅིག་གྱུར་གྱི་རིན་མེད་སྤྱི་པའི་ལས་ཞུགས་ཞབས་ཞུའི་ལམ་ལུགས་ལག་བསྟར་བྱས་ནས་ལས་རིགས་ངོ་སྤྲོད་དང་། ལས་རིགས་མཛུབ་ཁྲིད། ལས་འཚོལ་ཐོ་འགོད་སོགས་ཀྱི་ཞབས་ཞུ་མཁོ་འདོན་བྱས་ཡོད། ལས་རིགས་རྩལ་ནུས་གསོ་སྦྱོང་རྒྱ་ཁྱབ་ངང་སྤེལ་བ་དང་། རང་ལོ་ཧྲིལ་པོ་ལོ་16ཡན་དུ་སླེབས་པ་དང་ལས་ཞུགས་བྱེད་འདོད་ཡོད་པ་དང་གསོ་སྦྱོང་མཁོ་བའི་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་ངལ་རྩོལ་པ་ཚང་མས་ལས་རིགས་རྩལ་ནུས་གསོ་སྦྱོང་ནང་ཞུགས་རྒྱུའི་རེ་ཞུ་བྱེད་ཆོག་གི་ཡོད། གསོ་སྦྱོང་ལས་ཞུགས་ཀྱི་འཆར་གཞི་བཟོ་སྐབས་མང་ཚོགས་ཀྱི་འདོད་བློ་དང་དགོས་མཁོར་བརྩི་འཇོག་གང་ལེགས་བྱེད་པ་དང་། གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་ངལ་རྩོལ་པས་གསོ་སྦྱོང་རྣམ་གྲངས་དང་། གསོ་སྦྱོང་བྱེད་སྟངས། གསོ་སྦྱོང་སྒྲིག་གཞི་བཅས་རང་བདག་ངང་གདམ་ག་བྱེད་ཆོག་གི་ཡོད། 2024ལོར་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་དུ་གསར་དུ་ལས་ཞུགས་ཐུབ་པའི་མི་ཁྲི་5.1ཟིན་ཡོད། གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་གྱི་ལས་ཤོར་བརྟག་དཔྱད་བྱེད་ཚད་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་ཆ་སྙོམས་ཆུ་ཚད་ལས་དམའ་བ་ཡོད་པ་དང་ལས་ཞུགས་མེད་པའི་ཁྱིམ་ཚང་ཚང་མ་ལས་ཞུགས་ཐུབ་ཡོད།

积极帮助农牧民转移就业。采取多种政策措施鼓励企业吸纳当地农牧民就业，农牧民转移就业人数从2012年的45万人增至2024年的64.8万人。2024年，西藏农牧民转移就业劳务收入达到71.55亿元。各地（市）依托区外就业服务站点，加强劳务协作，帮助农牧区富余劳动力外出务工，积极解决农牧民在生活、住宿、往返、权益保障等方面的问题。

ཞིང་འབྲོག་མང་ཚོགས་ལ་ལས་ཞུགས་གཞན་སྒྱུར་བྱེད་རོགས་ཧུར་ཐག་བྱས་ཡོད། སྲིད་ཇུས་དང་བྱེད་ཐབས་སྣ་ཚོགས་སྤྱད་དེ་ཁེ་ལས་ཀྱིས་ས་གནས་ཀྱི་ཞིང་འབྲོག་པ་ལས་ཀར་བསྡུ་རྒྱུར་ལྕག་སྐུལ་བྱས་པ་དང་ཞིང་འབྲོག་པའི་ལས་ཞུགས་གཞན་སྒྱུར་གྱི་མི་གྲངས་2012ལོའི་མི་ཁྲི་45ནས་2024ལོའི་མི་ཁྲི་64.8བར་མང་དུ་ཕྱིན་ཡོད། 2024ལོར་བོད་ཀྱི་ཞིང་འབྲོག་པའི་ལས་ཞུགས་གཞན་སྒྱུར་གྱི་ངལ་ནུས་ཡོང་འབབ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་71.55ཟིན་ཡོད། ས་ཁུལ（གྲོང་ཁྱེར）ཁག་གིས་ལྗོངས་ཕྱིའི་ལས་ཞུགས་ཞབས་ཞུའི་ས་ཚིགས་ལ་བརྟེན་ནས་ངལ་ནུས་མཉམ་ལས་ལ་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་པ་དང་ཞིང་འབྲོག་ཁུལ་གྱི་ངལ་རྩོལ་ནུས་ཤུགས་ལྷག་མ་ཕྱིར་ལས་ཀ་འཚོལ་རོགས་བྱས་ཏེ་ཞིང་འབྲོག་མང་ཚོགས་ཀྱི་འཚོ་བ་དང་། ཞག་སྡོད། འགྲོ་སྐྱོད། ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་སོགས་ཐད་ཀྱི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་ཧུར་ཐག་བྱས་ཡོད།

多措并举增加高校毕业生就业机会。拓宽就业渠道，通过实施就业见习补贴、社会保险补贴等政策，鼓励各类企业吸纳区内高校毕业生就业。支持高校、企业建立创业孵化基地等就业服务平台，鼓励自主创业，对创业的高校毕业生补贴每人6万元启动资金及每年最高2.4万元场地租金、水电费。应届高校毕业生就业率连续多年保持在较高水平。

བྱེད་ཐབས་སྣ་མང་སྤྱད་ནས་མཐོ་སློབ་སློབ་ཐོན་སློབ་མའི་ལས་ཞུགས་གོ་སྐབས་མང་དུ་བཏང་ཡོད། ལས་ཞུགས་ཀྱི་ཐབས་ལམ་རྒྱ་ཆེར་བཏང་བ་དང་ཆབས་ཅིག་ལས་ཞུགས་ལྟ་སྦྱོང་ཁ་གསབ་དང་སྤྱི་ཚོགས་འགན་བཅོལ་ཁ་གསབ་སོགས་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ་ཁེ་ལས་ཁག་གིས་ལྗོངས་ནང་ཁུལ་གྱི་མཐོ་སློབ་སློབ་ཐོན་སློབ་མ་ལས་ཀར་བསྡུ་རྒྱུར་སྐུལ་ལྕག་བྱས་ཡོད། མཐོ་སློབ་དང་ཁེ་ལས་ཀྱིས་ལས་གཏོད་སྐྱོང་གསོའི་རྟེན་གཞི་སོགས་ལས་ཞུགས་ཞབས་ཞུའི་ལས་སྟེགས་བསྐྲུན་རྒྱུར་རྒྱབ་སྐྱོར་དང་རང་བརྟེན་ལས་གཏོད་ལ་སྐུལ་ལྕག་བྱས་ནས། ལས་གཏོད་བྱེད་མཁན་སློབ་ཐོན་སློབ་མ་མི་རེར་ཁ་གསབ་སྒོར་ཁྲི་6གི་ལས་གཏོད་མ་དངུལ་དང་དེ་བཞིན་ལོ་རེར་ས་ཆའི་བོགས་དངུལ་དང་ཆུ་དང་གློག་རིན་མཐོ་ཤོས་ལ་སྒོར་ཁྲི་2.4སྤྲད་ཡོད། ལོ་འདིའི་མཐོ་སློབ་སློབ་ཐོན་སློབ་མ་ལས་ཞུགས་ཐུབ་ཚད་ལོ་མང་བསྟུད་མར་ཆུ་ཚད་མཐོ་ཙམ་རྒྱུན་འཁྱོངས་ཐུབ་ཡོད།

——健康权保障更加均衡

—— བདེ་ཐང་གི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་དེ་བས་དོ་སྙོམས་བྱུང་བ།

持续推进基本公共卫生服务均等化。深入开展健康西藏行动，倡导健康文明生活方式，预防控制重大疾病，将主要健康指标纳入经济社会发展总体规划。人均基本公共卫生服务补助经费从2012年的25元提高到2024年的115元，中央财政按照80%的比例予以拨付，免费向西藏城乡居民提供基本公共卫生服务。根据第七次全国人口普查结果，西藏人均预期寿命由2010年的68.17岁提高到2020年的72.19岁。

གཞི་རྩའི་སྤྱི་པའི་འཕྲོད་བསྟེན་ཞབས་ཞུ་དོ་སྙོམས་ཅན་ལ་མུ་མཐུད་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། བདེ་ཐང་བོད་ལྗོངས་བྱ་སྤྱོད་གཏིང་ཟབ་སྤེལ་བ་དང་། བདེ་ཐང་ཤེས་དཔལ་གྱི་འཚོ་བ་སྐྱེལ་སྟངས་དར་སྤེལ་གཏོང་བ། ནད་ཡམས་ཚབས་ཆེན་སྔོན་འགོག་དང་ཚོད་འཛིན་བཅས་བྱས་ནས་བདེ་ཐང་གི་དམིགས་ཚད་གཙོ་བོ་དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་སྤྱིའི་འཆར་འགོད་ནང་བཅུག་ཡོད། མི་རེའི་ཆ་སྙོམས་ཀྱི་གཞི་རྩའི་སྤྱི་པའི་འཕྲོད་བསྟེན་ཞབས་ཞུའི་ཁ་གསབ་གྲོན་དངུལ་2012ལོའི་སྒོར་25ནས་2024ལོའི་སྒོར་115བར་སྤར་བ་དང་། ཀྲུང་དབྱང་ནོར་སྲིད་ཀྱིས་80%ཡི་བསྡུར་ཚད་ལྟར་གཏོང་སྤྲོད་བྱས་པ་དང་། བོད་ཀྱི་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་གྲོང་མིར་གཞི་རྩའི་སྤྱི་པའི་འཕྲོད་བསྟེན་ཞབས་ཞུ་རིན་མེད་ངང་མཁོ་འདོན་བྱས་ཡོད། རྒྱལ་ཡོངས་མི་འབོར་ཡོངས་བཤེར་ཐེངས་བདུན་པའི་གྲུབ་འབྲས་ལ་གཞིགས་ན། བོད་ཀྱི་མི་རེའི་ཆ་སྙོམས་ཀྱི་སྔོན་དཔག་ཚེ་ཚད་2010ལོའི་ལོ་68.17ནས་2020ལོའི་ལོ་72.19བར་རིང་དུ་ཕྱིན་ཡོད།

医疗卫生服务网络全覆盖。2012年以来，国家和西藏落实投资近76亿元，基本建成自治区、地（市）、县（区、市）、乡（镇）、村（社区）五级卫生健康服务网络，城市公立医院、基层医疗机构、公共卫生服务机构设施设备更加完善，服务可及性便利性不断提高。截至2024年，医疗卫生机构总数达到7231家（含村卫生室5222家）、床位21551张、卫生技术人员29379人，分别比2012年增长29.79%、112.66%、159.42%。每千人口医疗卫生机构床位数、卫生技术人员数、执业（助理）医师数分别从2012年的3.29张、3.67人、1.53人，增至2023年的5.90张、8.05人、3.34人。

སྨན་བཅོས་འཕྲོད་བསྟེན་ཞབས་ཞུའི་དྲ་བ་ཕྱོགས་ཡོངས་ལ་ཁྱབ་ཡོད། 2012ལོ་ནས་བཟུང་རྒྱལ་ཁབ་དང་བོད་ཀྱིས་མ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་76དོན་འཁྱོལ་བྱས་ཏེ་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་དང་། ས་ཁུལ（གྲོང་ཁྱེར） རྫོང（ཆུས་དང་གྲོང་ཁྱེར） ཤང（གྲོང་རྡལ） གྲོང་ཚོ（སྡེ་ཁུལ）བཅས་རིམ་པ་ལྔའི་འཕྲོད་བསྟེན་བདེ་ཐང་ཞབས་ཞུའི་དྲ་བ་གཞི་རྩའི་ཆ་ནས་བསྐྲུན་པ་དང་། གྲོང་ཁྱེར་གྱི་གཞུང་བཙུགས་སྨན་ཁང་དང་། གཞི་རིམ་གྱི་སྨན་བཅོས་སྒྲིག་གཞི། སྤྱི་པའི་འཕྲོད་བསྟེན་ཞབས་ཞུའི་སྒྲིག་གཞི་བཅས་ཀྱི་སྒྲིག་བཀོད་དེ་བས་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་བཏང་བས་ཞབས་ཞུའི་ཁྱབ་ནུས་རང་བཞིན་དང་སྟབས་བདེའི་རང་བཞིན་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་ཆེ་རུ་ཕྱིན་ཡོད། 2024ལོའི་ལོ་མཇུག་བར། སྨན་བཅོས་འཕྲོད་བསྟེན་སྒྲིག་གཞི་ཁྱོན་བསྡོམས་7231（གྲོང་ཚོའི་འཕྲོད་བསྟེན་ཁང་5222ཚུད་པ）དང་།  ཉལ་ཁྲི་21551 འཕྲོད་བསྟེན་ལག་རྩལ་པ་29379བཅས་ཟིན་པ་དེ་2012ལོ་ལས་29.79%དང་། 112.66% 159.42%བཅས་སོ་སོར་འཕར་ཡོད། མི་འབོར་སྟོང་རེར་སྨན་བཅོས་འཕྲོད་བསྟེན་སྒྲིག་གཞིའི་ཉལ་ཁྲིའི་གྲངས་འབོར་དང་། འཕྲོད་བསྟེན་ལག་རྩལ་པའི་གྲངས་འབོར། ལས་གཉེར་སྨན་པ་དཀའ་བཅུ་པའི(ལས་རོགས)གྲངས་འབོར་བཅས་2012ལོའི་ཉལ་ཁྲི་3.29དང་། མི་3.67 མི་1.53བཅས་སོ་སོ་ནས་2023ལོའི་ཉལ་ཁྲི་5.90དང་། མི་8.05 མི་3.34བཅས་བར་མང་དུ་ཕྱིན་ཡོད།

医疗人才“组团式”援藏大幅提升西藏医疗服务能力。从2015年起，全国17个对口支援省市203家医院选派2000余名专家组团式帮扶西藏各级医疗机构，显著提高了诊疗水平，为西藏培养本地医务人员5536名。医疗机构年总诊疗人次由2012年的1167万增长到2023年的1570.57万，三级以上医院从3家增加到17家，远程医疗服务实现乡镇以上公立医疗机构全覆盖。

སྨན་བཅོས་ཤེས་ལྡན་པའི“ཚོགས་སྒྲིག་རྣམ་པའི”བོད་སྐྱོར་གྱིས་བོད་ཀྱི་སྨན་བཅོས་ཞབས་ཞུའི་ནུས་པ་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། 2015ལོ་ནས་བཟུང་། རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་ཁ་གཏད་རོགས་སྐྱོར་ཞིང་ཆེན་དང་གྲོང་ཁྱེར་17གྱི་སྨན་ཁང་203གྱིས་རིགས་གཅིག་མཁས་ཅན་2000ལྷག་ཙམ་མངགས་ཏེ་ཚོགས་སྒྲིག་རྣམ་པའི་བྱེད་ཐབས་ལ་བརྟེན་ནས་བོད་ཀྱི་རིམ་ཁག་སྨན་བཅོས་སྒྲིག་གཞིར་རོགས་སྐྱོར་བྱས་པས་སྨན་བཅོས་ཆུ་ཚད་མངོན་གསལ་དོད་པོས་མཐོ་རུ་ཕྱིན་པ་མ་ཟད། བོད་ལ་ས་གནས་དེ་གའི་སྨན་དོན་མི་སྣ་5536གསོ་སྐྱོང་བྱས་ཡོད། སྨན་བཅོས་སྒྲིག་གཞིས་ལོར་སྨན་བཅོས་བྱས་པའི་མི་ཐེངས་2012ལོའི་ཁྲི་1167ནས་2023ལོའི་ཁྲི་1570.57བར་འཕར་བ་དང་རིམ་གསུམ་ཡན་གྱི་སྨན་ཁང་3ནས་17བར་འཕར་བ་མ་ཟད། རྒྱང་བསྟེན་སྨན་བཅོས་ཞབས་ཞུ་ཤང་དང་གྲོང་རྡལ་ཡན་གྱི་གཞུང་བཙུགས་སྨན་བཅོས་སྒྲིག་གཞི་ཡོངས་ལ་ཁྱབ་ཡོད།

藏医药事业获得传承发展。制定实施一系列传承创新发展藏医药的政策，逐年加大投入力度，推进藏医医疗、教育、科研和产业发展。公立藏医医疗机构数量、卫生技术人员及床位数由2012年的28家、2232人、1364张分别增至2024年的51家、5287人、3260张。社区卫生服务中心、乡镇卫生院、村卫生室藏医药服务覆盖率分别从2012年的50%、71%、15%提高到2024年的100%、94.4%、50.04%。获批全国首个民族医类国家医学中心，建成国家民族医临床研究基地和5个国家临床重点专科、17个国家中医药管理局重点专科，先后有3名藏医专家荣获国医大师称号。持续推进藏药纳入国家基本药物目录（民族药）工作。

བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་བྱ་གཞག་རྒྱུན་འཛིན་དང་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་བ། བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པ་རྒྱུན་འཛིན་དང་། གསར་གཏོད། འཕེལ་རྒྱས་བཅས་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་རབ་དང་རིམ་པ་བཟོས་ནས་ལག་བསྟར་བྱས་པ་དང་། ལོ་ལྟར་མ་དངུལ་གཏོང་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ནས་བོད་ལུགས་གསོ་རིག་གི་སྨན་བཅོས་དང་། སློབ་གསོ། ཚན་ཞིབ། ཐོན་ལས་འཕེལ་རྒྱས་བཅས་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། གཞུང་བཙུགས་བོད་ལུགས་གསོ་རིག་གི་སྨན་བཅོས་སྒྲིག་གཞིའི་གྲངས་འབོར་དང་། འཕྲོད་བསྟེན་ལག་རྩལ་པ། ཉལ་ཁྲིའི་གྲངས་འབོར་བཅས་2012ལོའི་སྨན་ཁང་28དང་། མི་2232 ཉལ་ཁྲི1364བཅས་ནས་2024ལོའི་སྨན་ཁང་51དང་། མི་5287 ཉལ་ཁྲི་3260བཅས་བར་མང་དུ་ཕྱིན་ཡོད། སྡེ་ཁུལ་འཕྲོད་བསྟེན་ཞབས་ཞུ་ལྟེ་གནས་དང་། ཤང་དང་གྲོང་རྡལ་གྱི་འཕྲོད་བསྟེན་ཁང་། གྲོང་ཚོའི་འཕྲོད་བསྟེན་ཁང་བཅས་སུ་བོད་ལུགས་གསོ་རིག་གི་ཞབས་ཞུ་ཁྱབ་ཚད་2012ལོའི་50%དང་། 71% 15%བཅས་ནས་2024ལོའི་100%དང་། 94.4% 50.04%བཅས་སོ་སོར་འཕར་ཡོད། རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་མི་རིགས་ཀྱི་སྨན་བཅོས་རིགས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་གསོ་རིག་ལྟེ་གནས་ཐོག་མར་ཆོག་མཆན་ཐོབ་ནས། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མི་རིགས་ནད་བརྟག་ཞིབ་འཇུག་རྟེན་གཞི་དང་། རྒྱལ་ཁབ་ནད་བརྟག་གི་གཙོ་གནད་ཆེད་ལས་ཚན་ཁག་5 རྒྱལ་ཁབ་ཀྲུང་ལུགས་གསོ་རིག་དོ་དམ་ཅུས་ཀྱི་གཙོ་གནད་ཆེད་ལས་ཚན་ཁག་17བཅས་བསྐྲུན་པ་དང་བོད་ལུགས་གསོ་རིག་གི་རིགས་གཅིག་མཁས་ཅན་3ལ“རྒྱལ་སྨན་སློབ་དཔོན”གྱི་མཚན་སྙན་སྔ་རྗེས་སུ་ཐོབ་ཡོད། བོད་སྨན་འདི་ཉིད་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གཞི་རྩའི་སྨན་གཞུང་དཀར་ཆག（མི་རིགས་ཀྱི་སྨན་རྫས）ནང་འཇུག་པའི་ལས་དོན་ལ་རྒྱུན་མཐུད་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད།

——社会保障体系全民覆盖

—— སྤྱི་ཚོགས་འགན་སྲུང་མ་ལག་དམངས་ཡོངས་ལ་ཁྱབ་པ།

多层次社会保障体系基本建成。截至2024年底，西藏各项社会保险参保人数达763.22万人次，其中，企业职工养老保险41.50万人、机关事业单位养老保险29.98万人、城乡居民基本养老保险175.53万人、工伤保险77.92万人、失业保险42.61万人、基本医疗保险346.45万人、生育保险49.23万人。城乡居民基本医疗保险财政补助标准逐年提高，2024年已达到每人每年705元。城乡居民参保人员住院产生的合规医疗费用、门诊特殊病合规医疗费用最高报销比例达90%，普通门诊起付标准降低至年度累计50元，报销比例为60%。大病专项救治病种扩大到38种，比国家标准多8种。建成并上线全国互联互通的西藏医疗保障信息平台，全面实现“基本医保、大病保险、医疗救助一站式服务、一单制结算”和跨省异地就医直接结算。

རིམ་པ་མང་བའི་སྤྱི་ཚོགས་འགན་སྲུང་མ་ལག་གཞི་རྩའི་ཆ་ནས་བསྐྲུན་ཞིང་།2024ལོའི་ལོ་མཇུག་བར་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་འགན་བཅོལ་ཁག་ལ་ཞུགས་མཁན་མི་ཐེངས་ཁྲི་763.22ཟིན་པའི་ནང་ཁེ་ལས་ཀྱི་ལས་བཟོ་འགན་བཅོལ་ལ་ཞུགས་མཁན་ཁྲི་41.50དང་ལས་ཁུངས་བྱ་གཞག་ཚན་པའི་རྒན་གསོ་འགན་བཅོལ་ལ་ཞུགས་མཁན་ཁྲི་29.98 གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་གྲོང་མིའི་གཞི་རྩའི་རྒན་གསོ་འགན་བཅོལ་ལ་ཞུགས་མཁན་ཁྲི་175.53 ལས་རྨས་འགན་བཅོལ་ལ་ཞུགས་མཁན་ཁྲི་77.92 ལས་ཤོར་འགན་བཅོལ་ལ་ཞུགས་མཁན་ཁྲི་42.61 གཞི་རྩའི་སྨན་བཅོས་འགན་བཅོལ་ལ་ཞུགས་མཁན་ཁྲི་346.45 བུ་བཙའི་འགན་བཅོལ་ལ་ཞུགས་མཁན་ཁྲི་49.23བཅས་ཟིན་ཡོད། གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་གྲོང་མིའི་གཞི་རྩའི་སྨན་བཅོས་འགན་བཅོལ་གྱི་ནོར་སྲིད་ཁ་གསབ་ཚད་གཞི་ལོ་རེ་བཞིན་མཐོ་རུ་ཕྱིན་ནས་2024ལོར་མི་རེར་ལོ་རེར་སྒོར་705ཟིན་ཡོད། གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་གྲོང་མི་འགན་བཅོལ་ལ་ཞུགས་མཁན་སྨན་ཁང་དུ་སྡོད་རིང་གི་ལུགས་མཐུན་སྨན་རིན་དང་སྒོ་བསྟེན་སྨན་ཁང་གི་དམིགས་བསལ་ནད་གཞིའི་ལུགས་མཐུན་སྨན་རིན་རྩིས་ཞུ་བྱེད་པའི་བསྡུར་ཚད་མཐོ་ཤོས་90%ཟིན་པ་དང་། སྒོ་བསྟེན་སྨན་ཁང་དཀྱུས་མའི་ཐོག་མའི་གཏོང་སྤྲོད་ཚད་གཞི་ལོ་འཁོར་རིམ་རྩིས་ཀྱི་སྒོར་50བར་དམའ་རུ་བཏང་ནས་རྩིས་ཞུ་བྱེད་པའི་བསྡུར་ཚད་60%ཟིན་ཡོད། ནད་ཆེན་ཆེད་དོན་སྐྱོབ་བཅོས་ཀྱི་ནད་རིགས་38བར་མང་དུ་བཏང་བ་དེ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཚད་གཞི་ལས་8ཀྱིས་མང་བ་ཡོད་པ་རེད། རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་མཉམ་སྦྲེལ་མཉམ་མཐུད་ཀྱི་བོད་ཀྱི་སྨན་བཅོས་འགན་སྲུང་ཆ་འཕྲིན་ལས་སྟེགས་བསྐྲུན་པ་མ་ཟད་སྤྱོད་འགོ་ཚུགས་ཤིང་། “གཞི་རྩའི་སྨན་བཅོས་འགན་ལེན་དང་། ནད་ཆེན་འགན་བཅོལ། སྨན་བཅོས་རོགས་སྐྱོབ་བཅས་གཅིག་འཐུས་རྣམ་པའི་ཞབས་ཞུ་དང་འཛིན་ཤོག་གཅིག་གི་ལམ་ལུགས་མཇུག་རྩིས”དང་ཞིང་ཆེན་གཞན་དུ་སྨན་བཅོས་བྱེད་པའི་ཐད་ཀའི་མཇུག་རྩིས་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་མངོན་འགྱུར་བྱུང་ཡོད།

城乡最低生活保障标准持续提高、覆盖面不断扩大。截至2024年，共有22203人纳入城镇最低生活保障，148435人纳入农村最低生活保障。2024年城市居民低保标准为每月947元，农村居民为每年5340元。

གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་མ་མཐའི་འཚོ་བའི་འགན་སྲུང་ཚད་གཞི་རྒྱུན་མཐུད་མཐོ་རུ་བཏང་བ་དང་ཁྱབ་རྒྱ་ཟམ་མི་ཆད་པར་ཆེ་རུ་ཕྱིན་ཡོད། 2024ལོ་བར་ཁྱོན་བསྡོམས་མི་22203གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་གྱི་མ་མཐའི་འཚོ་བའི་འགན་སྲུང་ནང་བཅུག་པ་དང་། མི་148435གྲོང་གསེབ་ཀྱི་མ་མཐའི་འཚོ་བའི་འགན་སྲུང་ནང་བཅུག་ཡོད། 2024ལོར་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་གྲོང་མིའི་མ་མཐའི་འཚོ་བའི་འགན་ལེན་གྱི་ཚད་གཞི་དེ་ཟླ་རེར་སྒོར་947དང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་གྲོང་མིར་ལོ་རེར་སྒོར་5340ཡིན་པ་རེད།

四、文化权利保障持续加强བཞི། རིག་གནས་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་ལ་མུ་མཐུད་ཤུགས་སྣོན་ཐེབས་པ།

西藏高度重视各民族优秀传统文化的保护、传承和发展，不断提升公共文化服务质量，推广使用国家通用语言文字，保障藏语言文字学习使用权利，西藏文化建设实现了前所未有的繁荣与发展，有效保障了各族人民的文化权利。

བོད་ཀྱིས་མི་རིགས་ཁག་གི་ཕུལ་བྱུང་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་སྲུང་སྐྱོང་དང་། རྒྱུན་འཛིན། འཕེལ་རྒྱས་བཅས་ལ་ཚད་མཐོའི་མཐོང་ཆེན་བྱེད་པ་དང་། སྤྱི་པའི་རིག་གནས་ཞབས་ཞུའི་སྤུས་ཚད་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་ལེགས་སུ་གཏོང་བ། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྤྱི་སྤྱོད་སྐད་ཡིག་ཁྱབ་གདལ་གཏོང་བ་དང་སྤྱོད་པ། བོད་སྐད་ཡིག་སྦྱོང་སྤྱོད་ཀྱི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་བཅས་བྱས་པར་བརྟེན་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་འཛུགས་སྐྱོང་ལ་སྔར་བྱུང་མྱོང་མེད་པའི་དར་རྒྱས་དང་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་བ་དང་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཀྱི་རིག་གནས་ཀྱི་ཁེ་དབང་ལ་འགན་སྲུང་ནུས་ལྡན་བྱུང་ཡོད།

——各民族优秀传统文化传承保护

—— མི་རིགས་ཁག་གི་ཕུལ་བྱུང་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་རྒྱུན་འཛིན་དང་སྲུང་སྐྱོང་ཐུབ་པ།

切实加强非物质文化遗产保护和传承。2012年至2024年，中央和西藏自治区财政累计投入专项资金4.73亿元，用于西藏非物质文化遗产代表性项目保护、国家级非遗代表性传承人记录工作、开展传习活动及保护利用设施建设等。西藏现有各级各类代表性项目2760项，代表性传承人1668名。《格萨（斯）尔》、藏戏和藏医药浴法已列入联合国人类非遗代表作名录，认定国家级生产性保护示范基地5家、自治区级生产性保护示范基地12家，命名8个非遗特色县乡村、19个非遗旅游景区（点）、159个非遗传习基地和153支民间藏戏队，完成66名高龄国家级、8名自治区级代表性传承人的抢救性记录工作，设非遗工坊224家，各类非遗项目得到有效传承、保护和发展。

མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོང་དང་རྒྱུན་འཛིན་ལ་ཤུགས་སྣོན་ཏན་ཏིག་བརྒྱབ་ཡོད། 2012ལོ་ནས་2024ལོ་བར་རིམ་རྩིས་བྱས་ན་ཀྲུང་དབྱང་དང་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ནོར་སྲིད་ཀྱིས་ཆེད་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་4.73བཏང་བ་དེ་དག་བོད་ཀྱི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་མཚོན་བྱེད་རང་བཞིན་གྱི་རྣམ་གྲངས་སྲུང་སྐྱོང་དང་། རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་མཚོན་བྱེད་རང་བཞིན་གྱི་རྒྱུན་འཛིན་པ་ཐོ་འགོད་ལས་དོན། ཁྲིད་སྦྱོང་བྱེད་སྒོ་དང་དེ་བཞིན་སྲུང་སྐྱོང་བེད་སྤྱོད་ཀྱི་སྒྲིག་བཀོད་འཛུགས་སྐྲུན་སོགས་ལ་སྤྱད་ཡོད། བོད་དུ་ད་ཆ་རིམ་ཁག་དང་རིགས་ཁག་གི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་མཚོན་བྱེད་རང་བཞིན་གྱི་རྣམ་གྲངས་2760དང་མཚོན་བྱེད་རང་བཞིན་གྱི་རྒྱུན་འཛིན་པ་1668ཡོད། 《གེ་སར》དང་། ལྷ་མོ། བོད་ལུགས་གསོ་རིག་གི་ལུམས་བཅོས་སོགས་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་སློབ་གསོ་ཚན་རིག་རིག་གནས་རྩ་འཛུགས་ཀྱི་མིའི་རིགས་ཀྱི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་མཚོན་བྱེད་བརྩམས་ཆོས་ཀྱི་མིང་གཞུང་དུ་བཅུག་པ་དང་། རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་ཐོན་སྐྱེད་རང་བཞིན་གྱི་སྲུང་སྐྱོང་གི་དཔེ་སྟོན་རྟེན་གཞི་5དང་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་རིམ་པའི་ཐོན་སྐྱེད་རང་བཞིན་གྱི་སྲུང་སྐྱོང་གི་དཔེ་སྟོན་རྟེན་གཞི་12གཏན་འཁེལ་བྱས་པ། མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་རྫོང་དང་། ཤང་། གྲོང་ཚོ་བཅས་8དང་། མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་ཡུལ་སྐོར་མཛེས་ལྗོངས་ཁུལ（ས་ཚིགས）19 མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་ཁྲིད་སྦྱོང་རྟེན་གཞི་159 དམངས་ཁྲོད་ཀྱི་ལྷ་མོ་རུ་ཁག་153བཅས་ལ་མིང་བཏགས་པ། ལོ་ན་མཐོ་བའི་རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་མཚོན་བྱེད་རང་བཞིན་གྱི་རྒྱུན་འཛིན་པ་66དང་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་རིམ་པའི་མཚོན་བྱེད་རང་བཞིན་གྱི་རྒྱུན་འཛིན་པ་8ལ་རིག་གནས་མྱུར་སྐྱོབ་རང་བཞིན་གྱི་ཟིན་འགོད་ལས་དོན་ལེགས་སྒྲུབ་བྱས་པ། མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་བཟོ་ཁང་224བཙུགས་པ་བཅས་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་རྣམ་གྲངས་ཁག་རྒྱུན་འཛིན་དང་སྲུང་སྐྱོང་སྒོས་འཕེལ་རྒྱས་ནུས་ལྡན་ཐུབ་ཡོད།

妥善保护文物古迹。截至2024年12月，西藏调查登记各类文物点4468处，各级文物保护单位2373处（其中全国重点文物保护单位70处），世界文化遗产1处3个点（布达拉宫、罗布林卡、大昭寺），革命旧址155处，博物馆陈列馆纪念馆43家，革命文物名录155处。完成277处石窟寺等资源调查，15通碑刻石刻入选国家文物局第一批古代名碑名刻文物名录。2016年至2024年，累计投入资金28.42亿元，实施377个文物保护维修项目。积极推进“考古中国”“高原大考古”重大项目，2016年至2024年，实施考古发掘项目102项，其中主动性考古发掘项目70项，抢救性发掘项目32项。举办21个文物展，推出10个博物馆“云展览”。

རིག་དངོས་གནའ་ཤུལ་ལ་སྲུང་སྐྱོང་ཡག་པོ་བྱས་པ། 2024ལོའི་ཟླ་12བར་བོད་ཀྱིས་རིག་དངོས་ས་ཚིགས་ཁག་4468དང་རིམ་ཁག་རིག་དངོས་སྲུང་སྐྱོང་ཚན་པ་2373（དེའི་ནང་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་གཙོ་གནད་རིག་དངོས་སྲུང་སྐྱོང་ཚན་པ་70ཚུད་པ） འཛམ་གླིང་གི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་1དང་ས་ཚིགས་3（ཕོ་བྲང་པོ་ཏ་ལ་དང་། ནོར་བུ་གླིང་ཁ། ལྷ་ལྡན་གཙུག་ལག་ཁང） གསར་བརྗེའི་གནའ་ཤུལ་155 རྟེན་མཛོད་ཁང་དང་། འགྲེམས་སྟོན་ཁང་། དྲན་གསོ་ཁང་བཅས་43 གསར་བརྗེའི་རིག་དངོས་མིང་གཞུང་155བཅས་ལ་བརྟག་དཔྱད་དང་ཐོ་འགོད་བྱས་ཡོད། བྲག་ཕུག་ལྷ་ཁང་277སོགས་ཐོན་ཁུངས་ལ་བརྟག་ཞིབ་ལེགས་སྒྲུབ་བྱས་པ་དང་། རྡོ་རིང་དང་རྡོ་བརྐོས་ཁག་15རྒྱལ་ཁབ་རིག་དངོས་ཅུད་ཀྱི་ཁག་དང་པོའི་གནའ་རབས་ཀྱི་རྡོ་རིང་གྲགས་ཅན་དང་རྡོ་བརྐོས་གྲགས་ཅན་གྱི་རིག་དངོས་མིང་གཞུང་དུ་ཚུད་ཡོད། 2016ལོ་ནས་2024ལོ་བར་རིམ་རྩིས་བྱས་ན་མ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་28.42བཏང་སྟེ་རིག་དངོས་སྲུང་སྐྱོབ་དང་ཉམས་གསོའི་རྣམ་གྲངས་ཁག་377ལག་བསྟར་བྱས་པ་དང་། “གནའ་དཔྱད་རྟོག་ཞིབ་ཀྱི་ཀྲུང་གོ”དང“ས་མཐོའི་གནའ་དཔྱད་རྟོག་ཞིབ་ཆེན་པོའི”གཙོ་གནད་རྣམ་གྲངས་ལ་སྐུལ་འདེད་ཧུར་ཐག་བཏང་བ་དང་། 2016ལོ་ནས་2024ལོ་བར་གནའ་དཔྱད་རྟོག་ཞིབ་སྔོག་འདོན་གྱི་རྣམ་གྲངས་ཁག་102ལག་བསྟར་བྱས་པའི་ནང་རང་འགུལ་རང་བཞིན་གྱི་གནའ་དཔྱད་རྟོག་ཞིབ་སྔོག་འདོན་རྣམ་གྲངས་ཁག་70དང་མྱུར་སྐྱོབ་རང་བཞིན་གྱི་སྔོག་འདོན་རྣམ་གྲངས་ཁག་32ཡོད། རིག་དངོས་འགྲེམས་སྟོན་ཐེངས་21གཉེར་ནས་རྟེན་མཛོད་ཁང་གི“སྤྲིན་ཚོམ་འགྲེམས་སྟོན”ཁག་10བཏོན་ཡོད།

科学保护古籍文献。2018年底，西藏启动了周期10年、计划投资约3亿元的布达拉宫贝叶经等古籍文献保护利用项目，目前已完成一期二期项目的验收。西藏古籍保护中心创新古籍文献保护手段，截至2024年12月，在全球“云共享”平台上传珍贵古籍达6.7万余叶，完成1180家收藏单位18000余函古籍文献的普查登记，305函古籍成功入选《国家珍贵古籍名录》，累计修复近13990叶破损古籍文献。2013年，国家组织实施《中华大典·藏文卷》重点文化工程，出版从吐蕃时期至西藏和平解放前的藏文文献典籍，目前已完成12种201卷，共约1.28亿字。2023年11月，出版了《藏医药文献大全》（206册），收录了藏医药古籍共3022种。

གནའ་དཔེ་དང་ཚད་ལྡན་ཡིག་ཆར་ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་སྲུང་སྐྱོང་བྱས་ཡོད། 2018ལོའི་ལོ་མཇུག་ཏུ་བོད་ཀྱིས་དུས་འཁོར་ལོ་10དང་མ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་3ཙམ་གཏོང་རྩིས་ཡོད་པའི་ཕོ་བྲང་པོ་ཏ་ལའི་ཤིང་ཏ་ལའི་ལོ་མའི་ཆོས་དཔེ་སོགས་གནའ་དཔེ་དང་ཚད་ལྡན་ཡིག་ཆ་སྲུང་སྐྱོང་བེད་སྤྱོད་རྣམ་གྲངས་སྐྲུན་འགོ་ཚུགས་པ་དང་མིག་སྔར་དུས་ཐེངས་དང་པོ་དང་གཉིས་པའི་རྣམ་གྲངས་ལ་ཞིབ་བཤེར་རྩིས་ལེན་ཐུབ་ཡོད། བོད་ལྗོངས་གནའ་དཔེ་སྲུང་སྐྱོང་ལྟེ་གནས་ཀྱིས་གནའ་དཔེ་དང་ཚད་ལྡན་ཡིག་ཆ་སྲུང་སྐྱོང་བྱ་ཐབས་གསར་གཏོད་བྱས་ཤིང་། 2024ལོའི་ཟླ་12པའི་བར་གོ་ལ་ཧྲིལ་པོའི“སྤྲིན་ཚོམ་མཉམ་སྤྱོད”ལས་སྟེགས་སུ་རྩ་ཆེའི་གནའ་དཔེ་ཁྲི་6.7ལྷག་ཙམ་ཡར་སྐྱེལ་བྱས་པ་དང་ཉར་ཚགས་ཚན་པ་1180ཡིས་ཉར་ཚགས་བྱས་པའི་གནའ་དཔེ་དང་ཚད་ལྡན་ཡིག་ཆ་18000ལྷག་ཙམ་ཡོངས་བཤེར་ཐོ་འགོད་བྱས་པ་མ་ཟད། གནའ་དཔེ་305《རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྩ་ཆེའི་གནའ་དཔེའི་མིང་གཞུང》དུ་བདམས་པ་དང་ཆ་ལག་མི་ཚང་བའི་གནའ་དཔེ་དང་ཚད་ལྡན་ཡིག་ཆ་ཤོག་ལྷེ་13990ཙམ་ཉམས་གསོ་བྱས་ཡོད། 2013ལོར་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས《ཀྲུང་ཧྭའི་བོད་ཡིག་རིག་མཛོད་ཆེན་མོའི》གཙོ་གནད་རིག་གནས་འདུ་འགོད་སྒྲིག་འཛུགས་བྱས་ནས་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ། ཐུ་བྷོད་དུས་སྐབས་ནས་བོད་ཞི་བས་བཅིངས་འགྲོལ་མ་བཏང་གོང་བར་གྱི་བོད་ཡིག་ཚད་ལྡན་ཡིག་ཆའི་དཔེ་དེབ་དཔེ་སྐྲུན་བྱས་ཤིང་། མིག་སྔར་དཔེ་དེབ་སྣ་ཁ་12དང་བམ་པོ་201ལེགས་གྲུབ་ཟིན་པར་ཁྱོན་བསྡོམས་ཡིག་འབྲུ་དུང་ཕྱུར་1.28ཙམ་ཡོད། 2023ལོའི་ཟླ་11པར《བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་ཀུན་འདུས་ཆེན་མོ》（དེབ་206）དཔེ་སྐྲུན་བྱས་པའི་ནང་བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་གི་གནའ་དཔེ་3022བསྡུས་ཡོད།

——公共文化服务水平不断提升

—— སྤྱི་པའི་རིག་གནས་ཞབས་ཞུའི་ཆུ་ཚད་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་གོང་མཐོར་ཕྱིན་པ།

推进公共文化服务均等化。2012年以来，中央累计投资48.9亿元用于西藏公共文化建设。截至2024年，西藏有博物馆、陈列馆、纪念馆共43个，图书馆82个、群艺馆（文化活动中心）82个、乡镇综合文化站697个、文化广场1600余个，为74个县（区、市）配备舞台车、图书车，基本形成五级公共文化设施网络。创建中国民间文化艺术之乡14个，命名自治区级民间文化艺术之乡89个。2023年12月，西藏大剧院顺利竣工启用。

སྤྱི་པའི་རིག་གནས་ཞབས་ཞུ་དོ་སྙོམས་ཅན་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། 2012ལོ་ནས་བཟུང་ཀྲུང་དབྱང་གིས་རིམ་རྩིས་བྱས་ན་མ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་48.9བཏང་བ་དེ་དག་བོད་ཀྱི་སྤྱི་པའི་རིག་གནས་འཛུགས་སྐྱོང་ཐད་སྤྱད་ཡོད། 2024ལོ་བར་བོད་དུ་རྟེན་མཛོད་ཁང་དང་། འགྲེམས་སྟོན་ཁང་། དྲན་གསོ་ཁང་བཅས་ཁྱོན་43དང་། དཔེ་མཛོད་ཁང་82 མང་ཚོགས་སྒྱུ་རྩལ་ཁང（རིག་གནས་བྱེད་སྒོ་ལྟེ་གནས）82 ཤང་དང་གྲོང་རྡལ་གྱི་ཕྱོགས་བསྡུས་རིག་གནས་ས་ཚིགས་697 རིག་གནས་ཐང་ཆེན་1600ལྷག་ཙམ་ཡོད་པ་དང་། རྫོང（ཆུས་དང་གྲོང་ཁྱེར）74ལ་གར་སྟེགས་རླངས་འཁོར་དང་དཔེ་མཛོད་རླངས་འཁོར་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་པ་བཅས་ལས་རིམ་ལྔའི་སྤྱི་པའི་རིག་གནས་སྒྲིག་བཀོད་དྲ་རྒྱ་གཞི་རྩའི་ཆ་ནས་གྲུབ་ཡོད། ཀྲུང་གོའི་དམངས་ཁྲོད་རིག་གནས་སྒྱུ་རྩལ་ཕ་ཡུལ་14འཛུགས་གཏོད་བྱས་པ་དང་། རང་སྐྱོང་ལྗོངས་རིམ་པའི་དམངས་ཁྲོད་རིག་གནས་སྒྱུ་རྩལ་ཕ་ཡུལ་89ལ་མིང་བཏགས་ཡོད། 2023ལོའི་ཟླ་12པར་བོད་ལྗོངས་ཟློས་གར་ཆེ་མོ་ཁང་བསྐྲུན་ནས་སྤྱོད་འགོ་ཚུགས་ཡོད།

推动公共文化服务可及性。基层文化服务队伍持续壮大，西藏现有76个县（区、市）艺术团、153个民间藏戏队、395个乡镇文艺演出队和5492个建制村（居）文艺演出队，专兼职文艺演出人员超过10万人，为广大农牧民群众提供“零距离”演出。农村电影放映全面实现数字化，478套数字电影放映设备每年放映6.3万余场电影。2024年，推出舞剧《雪山彩虹》、情景歌舞诗《藏东儿女情》等千余部高质量文艺精品。创新推出“格桑花演出季”，开展话剧、歌舞晚会、藏戏、音乐会等各类文艺演出88场次，线上线下惠及各族群众超百万人次。基层文化设施服务功能进一步提升，建成6312个县乡村三级新时代文明实践中心（所、站），广播、电视综合人口覆盖率分别达到99.54%、99.67%。基层公共文化服务网络不断完善，各族人民均能享受公共文化服务。

སྤྱི་པའི་རིག་གནས་ཞབས་ཞུའི་སྤྱོད་འཐུས་རང་བཞིན་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ། གཞི་རིམ་གྱི་རིག་གནས་ཞབས་ཞུའི་དཔུང་ཁག་མུ་མཐུད་སྟོབས་ཆེར་ཕྱིན་ནས་ད་ཆ་བོད་དུ་རྫོང（ཆུས་དང་གྲོང་ཁྱེར）གི་སྒྱུ་རྩལ་ཚོགས་པ་76དང་། དམངས་ཁྲོད་ལྷ་མོ་རུ་ཁག་153 ཤང་དང་གྲོང་རྡལ་གྱི་རིག་རྩལ་འཁྲབ་སྟོན་རུ་ཁག་395 སྒྲིག་ཚུད་གྲོང་ཚོའི（གྲོང་ལྷན）རིག་རྩལ་འཁྲབ་སྟོན་རུ་ཁག་5492བཅས་ཡོད་པ་མ་ཟད། ཆེད་ལས་དང་ལས་ཞོར་གྱི་རིག་རྩལ་འཁྲབ་སྟོན་པ་ཁྲི་10ལྷག་ཙམ་ཟིན་པ་དག་གིས་རྒྱ་ཆེའི་ཞིང་འབྲོག་མང་ཚོགས་ལ་ཐག་ཉེ་ས་ནས་འཁྲབ་སྟོན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། གྲོང་གསེབ་ཀྱི་གློག་བརྙན་སྟོན་ཐབས་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་གྲངས་འཛིན་ཅན་དུ་འགྱུར་བ་དང་གྲངས་འཛིན་གློག་བརྙན་སྟོན་པའི་སྒྲིག་ཆས་478ཀྱིས་ལོ་ལྟར་གློག་བརྙན་ཐེངས་ཁྲི་6.3ལྷག་ཙམ་སྟོན་གྱི་ཡོད། 2024ལོར་ཞབས་བྲོའི་ཟློས་གར《གངས་རིའི་འཇའ་ཚོན》དང་ཡུལ་རྣམ་གླུ་གར་སྙན་ངག《བོད་ཤར་རྒྱུད་ཀྱི་བུ་ཕྲུག་གི་བརྩེ་བ》སོགས་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་རིག་རྩལ་བརྩམས་ཆོས་རྩེ་གྲ་སྟོང་ཙམ་བཏོན་ཡོད། “སྐལ་བཟང་མེ་ཏོག་གི་འཁྲབ་སྟོན་དུས་ཚིགས”གསར་གཏོད་བྱས་ནས་བཏོན་ཏེ་གཏམ་བརྗོད་ཟློས་གར་དང་། གླུ་གར་མཚན་ཚོགས། ལྷ་མོ། རོལ་དབྱངས་འདུ་ཚོགས་སོགས་རིག་རྩལ་འཁྲབ་སྟོན་སྣ་ཚོགས་ཐེངས་88བྱས་པས་དྲ་ཐོག་དང་དྲ་ཕྱི་ནས་ཕན་པ་ཐོབ་པའི་མི་རིགས་ཁག་གི་མང་ཚོགས་མི་ཐེངས་ཁྲི་བརྒྱ་ལྷག་ཙམ་ཟིན་ཡོད། གཞི་རིམ་གྱི་རིག་གནས་སྒྲིག་བཀོད་ཞབས་ཞུའི་ནུས་པ་སྔར་བས་ཆེ་རུ་ཕྱིན་པ་དང་རྫོང་དང་། ཤང་། གྲོང་ཚོ་བཅས་རིམ་གསུམ་གྱི་དུས་རབས་གསར་པའི་ཤེས་དཔལ་ལག་ལེན་ལྟེ་གནས（སུའོ་དང་ས་ཚིགས）6312བསྐྲུན་པ་དང་། རླུང་འཕྲིན་དང་བརྙན་འཕྲིན་ཕྱོགས་བསྡུས་མི་འབོར་ལ་ཁྱབ་ཚད་99.54%དང་99.67%སོ་སོར་ཟིན་ཡོད། གཞི་རིམ་གྱི་སྤྱི་པའི་རིག་གནས་ཞབས་ཞུའི་དྲ་རྒྱ་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་ཕྱིན་ནས་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ལ་སྤྱི་པའི་རིག་གནས་ཞབས་ཞུ་མཉམ་སྤྱོད་ཐུབ་ཡོད།

推进公共文化服务信息化。实施智慧图书馆和公共文化云建设，推动县级图书馆（文化馆）总分馆制建设试点。建成唐蕃古道、茶马古道（昌都段）文物数字化展厅。利用新技术新媒体传播手段，面向西藏各族人民常态化提供文艺演出网络直播、在线学习、活动培训等文化服务。西藏各级公共文化机构年均开展文化惠民活动10万余场次，受益群众近1500万人次。持续推进社会主义先进文化阵地向基层延伸，逐步打通公共文化服务“最后一公里”。

སྤྱི་པའི་རིག་གནས་ཞབས་ཞུ་ཆ་འཕྲིན་ཅན་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། རིག་ལྡན་དཔེ་མཛོད་ཁང་དང་སྤྱི་པའི་རིག་གནས་སྤྲིན་ཚོམ་འཛུགས་སྐྲུན་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ། རྫོང་རིམ་པའི་དཔེ་མཛོད་ཁང（རིག་གནས་ཁང）གི་སྤྱི་ཁྱབ་ཁང་དང་ཡན་ལག་ཁང་གི་ལམ་ལུགས་འཛུགས་སྐྱོང་གི་ཚོད་ལྟར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཞིང་། ཐང་བོད་གནའ་ལམ་དང་ཇ་རྟའི་གནའ་ལམ（ཆབ་མདོ་དུམ་བུ）གྱི་རིག་དངོས་གྲངས་འཛིན་ཅན་གྱི་འགྲེམས་ཁང་བསྐྲུན་ཡོད། ལག་རྩལ་གསར་པ་དང་སྨྱན་སྦྱོར་གསར་པའི་བརྒྱུད་སྤེལ་བྱ་ཐབས་སྤྱད་དེ་བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ལ་ཕྱོགས་ནས་རྒྱུན་གཏན་ཅན་གྱི་རིག་རྩལ་འཁྲབ་སྟོན་དྲ་རྒྱའི་ཐད་གཏོང་དང་། དྲ་ཐོག་སློབ་སྦྱོང་། བྱེད་སྒོ་གསོ་སྦྱོང་སོགས་ཀྱི་རིག་གནས་ཞབས་ཞུ་མཁོ་འདོན་བྱས་ཡོད། བོད་ཀྱི་རིམ་ཁག་སྤྱི་པའི་རིག་གནས་སྒྲིག་གཞིས་ལོ་རེར་ཆ་སྙོམས་རིག་གནས་དམངས་ཕན་གྱི་བྱེད་སྒོ་ཐེངས་ཁྲི་10ལྷག་ཙམ་སྤེལ་བར་ཕན་པ་ཐོབ་མཁན་མང་ཚོགས་མི་ཐེངས་ཁྲི་1500ལྷག་ཙམ་ཟིན་ཡོད། སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་སྔོན་ཐོན་རིག་གནས་ཀྱི་གཡུལ་ས་གཞི་རིམ་དུ་སྣུར་སྲིང་བྱེད་པར་རྒྱུན་མཐུད་སྐུལ་འདེད་བཏང་ནས་སྤྱི་པའི་རིག་གནས་ཞབས་ཞུའི“མཐའ་མའི་འགག་གནད”རིམ་བཞིན་བསལ་ཡོད།

——学习使用藏语言文字权利有效保障

—— བོད་སྐད་ཡིག་སློབ་སྦྱོང་དང་བེད་སྤྱོད་ཀྱི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་ནུས་ལྡན་ཐུབ་པ།

在行政领域保障使用藏语言文字的权利。西藏自治区人民代表大会通过的决议、法规，西藏各级政府和政府各部门下达的普发性文件、发布的公告同时使用国家通用语言文字和藏语言文字。

སྲིད་འཛིན་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་བོད་སྐད་ཡིག་བེད་སྤྱོད་ཀྱི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་བྱས་ཡོད། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་ཐོག་གྲོས་འཆམ་བྱུང་བའི་གྲོས་ཆོད་དང་ཁྲིམས་སྲོལ་དང་། བོད་ཀྱི་རིམ་ཁག་སྲིད་གཞུང་དང་སྲིད་གཞུང་སྡེ་ཚན་ཁག་གིས་བཀྲམ་པའི་ཡོངས་ཁྱབ་རང་བཞིན་གྱི་ཡིག་ཆ་དང་ཡོངས་བསྒྲགས་བྱས་པའི་སྤྱི་བསྒྲགས་ལ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྤྱི་སྤྱོད་སྐད་ཡིག་དང་བོད་སྐད་ཡིག་མཉམ་དུ་སྤྱོད་ཀྱི་ཡོད།

在出版、传媒、生活等领域广泛使用藏语言文字。截至2024年底，西藏公开发行藏文期刊17种、藏文报纸11种，累计出版藏文图书8794种、4685万册。在传统报刊、广播、影视和网络的基础上，发展藏语新媒体，各种官方账号和社交媒体不断涌现，大大开拓了藏语言文字使用的范围。民族语言广播节目年译制时长超15000小时，民族语言电影年译制超过80部，民族语言电视节目年译制时长达7300小时。公共场所设施、招牌和广告都使用国家通用语言文字和藏语言文字标识，藏语言文字在卫生、邮政、通信、交通、金融、科技等领域都得到广泛使用。

དཔེ་སྐྲུན་དང་། སྨྱན་སྦྱོར། འཚོ་བ་སོགས་ཀྱི་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་བོད་སྐད་ཡིག་རྒྱ་ཁྱབ་ངང་སྤྱད་ཡོད། 2024ལོའི་ལོ་མཇུག་བར་བོད་ཀྱིས་བོད་ཡིག་དུས་དེབ་རིགས་17དང་བོད་ཡིག་ཚགས་པར་རིགས་11ཡོངས་བསྒྲགས་འགྲེམས་སྤེལ་བྱས་པ་དང་རིམ་རྩིས་བྱས་ན་བོད་ཡིག་དཔེ་དེབ་རིགས་8794དང་དེབ་ཁྲི་4685པར་སྐྲུན་བྱས་ཡོད། སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ཚགས་པར་དང་དུས་དེབ་དང་། རླུང་འཕྲིན། གློག་བརྙན་བརྙན་འཕྲིན། དྲ་རྒྱ་བཅས་ཀྱི་རྨང་གཞིའི་ཐོག་བོད་སྐད་ཀྱི་སྨྱན་སྦྱོར་གསར་པ་འཕེལ་རྒྱས་བཏང་བ་དང་། གཞུང་ཕྱོགས་ཨང་རྟགས་དང་སྤྱི་ཚོགས་འབྲེལ་བའི་སྨྱན་སྦྱོར་སྣ་ཚོགས་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་ཐོན་ནས་བོད་སྐད་ཡིག་བེད་སྤྱོད་ཀྱི་ཁྱབ་ཁོངས་ཇེ་ཆེར་བཏང་ཡོད། ལོ་རེར་མི་རིགས་སྐད་ཡིག་རླུང་འཕྲིན་ལེ་ཚན་སྒྱུར་བཟོ་བྱས་པའི་དུས་ཡུན་ཆུ་ཚོད་15000ལས་བརྒལ་བ་དང་། ལོ་རེར་མི་རིགས་སྐད་ཡིག་གི་གློག་བརྙན་སྒྱུར་བཟོ་བྱེད་ཚད་གློག་བརྙན་80ལས་བརྒལ་བ། ལོ་རེར་མི་རིགས་སྐད་ཡིག་གི་བརྙན་འཕྲིན་ལེ་ཚན་སྒྱུར་བཟོ་བྱས་པའི་དུས་ཡུན་ཆུ་ཚོད་7300ཟིན་པ་བཅས་རེད། སྤྱི་པའི་ཁུལ་གྱི་སྒྲིག་བཀོད་དང་། མིང་བྱང་། བརྡ་ཁྱབ་བཅས་ཚང་མར་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྤྱི་སྤྱོད་སྐད་ཡིག་དང་བོད་སྐད་ཡིག་སྤྱད་ཡོད་པ་དང་། འཕྲོད་བསྟེན་དང་། སྦྲག་སྲིད། འཕྲིན་གཏོང་། འགྲིམ་འགྲུལ། དངུལ་རྩ། ཚན་རྩལ་སོགས་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་བོད་སྐད་ཡིག་རྒྱ་ཁྱབ་ངང་སྤྱད་ཡོད།

在教育和术语标准化规范化领域保障学习和发展藏语言文字的权利。西藏中小学校都开设了国家通用语言文字课程和藏语言文字课程。2015年底，我国第一个少数民族文字的信息技术词汇国家标准《信息技术 藏文词汇》正式发布。全国藏语术语标准化工作委员会先后于2018年和2022年发布藏语新词术语近1500条和2200条。2023年开通的汉藏对照术语查询平台已建有30万条规范词语数据库。

སློབ་གསོ་དང་ཐ་སྙད་ཚད་ལྡན་ཅན་གྱི་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་བོད་སྐད་ཡིག་སློབ་སྦྱོང་དང་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་དབང་ཆ་འགན་སྲུང་བྱས་ཡོད། བོད་ཀྱི་སློབ་གྲྭ་འབྲིང་ཆུང་ཚང་མར་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྤྱི་སྤྱོད་སྐད་ཡིག་སློབ་ཚན་དང་བོད་སྐད་ཡིག་སློབ་ཚན་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་ཡོད། 2015ལོའི་ལོ་མཇུག་ཏུ་རང་རྒྱལ་གྱི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཡི་གེའི་ཆ་འཕྲིན་ལག་རྩལ་ཐ་སྙད་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཚད་གཞི《ཆ་འཕྲིན་ལག་རྩལ་སྐོར་གྱི་བོད་ཡིག་ཐ་སྙད》དངོས་སུ་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ཡོད། རྒྱལ་ཡོངས་བོད་སྐད་ཐ་སྙད་ཚད་ལྡན་ཅན་ལས་དོན་ཨུ་ལྷན་གྱིས་2018ལོ་དང་2022ལོར་སྔ་རྗེས་སུ་བོད་སྐད་ཀྱི་ཐ་སྙད་གསར་པ་1500དང་2200ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ཡོད། 2023ལོར་ཤར་གཏོང་ཐུབ་པའི་རྒྱ་བོད་ཤན་སྦྱར་ཐ་སྙད་འཚོལ་བཤེར་ལས་སྟེགས་ནང་ཚད་ལྡན་ཐ་སྙད་ཁྲི་30ཡི་གྲངས་གཞིའི་མཛོད་བཙུགས་ཡོད།

五、宗教信仰自由有力维护

ལྔ། ཆོས་དད་རང་མོས་ལ་སྲུང་སྐྱོང་ནུས་ལྡན་བྱུང་བ།

西藏全面贯彻党的宗教信仰自由政策，坚持宗教中国化方向，积极引导宗教与社会主义社会相适应，宗教信仰自由保障的法治化水平不断提高，有力维护了宗教和顺、社会和谐、民族和睦。བོད་ཀྱིས་ཏང་གི་ཆོས་དད་རང་མོས་སྲིད་ཇུས་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ལག་ལེན་མཐར་ཕྱིན་བསྟར་བ་དང་། ཆོས་ལུགས་ཀྲུང་གོ་ཅན་གྱི་ཁ་ཕྱོགས་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་པ། ཆོས་ལུགས་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་དང་འཚམ་མཐུན་ཡོང་བར་ཁྲིད་སྟོན་ཧུར་ཐག་བཅས་བྱས་པས། ཆོས་དད་རང་མོས་འགན་སྲུང་གི་ཁྲིམས་སྐྱོང་ཅན་གྱི་ཆུ་ཚད་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་མཐོ་རུ་ཕྱིན་ཏེ་ཆོས་ལུགས་ཞི་དུལ་དང་། སྤྱི་ཚོགས་ཞི་མཐུན། མི་རིགས་འཆམ་མཐུན་བཅས་ལ་སྲུང་སྐྱོང་ནུས་ལྡན་ཐུབ་ཡོད།——宗教活动依法开展—— ཆོས་ལུགས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་ཁྲིམས་ལྟར་སྤེལ་བ།中国宪法明确保障公民的宗教信仰自由。修订实施的《宗教事务条例》强化了对公民宗教信仰自由和宗教界合法权益的维护。藏传佛教、伊斯兰教和天主教等多种宗教在西藏长期并存。西藏现有藏传佛教宗教活动场所1700多处，僧尼约4.6万人；清真寺4座，世居穆斯林群众约1.2万人；天主教堂1座，信徒700余人。西藏坚持宗教独立自主自办原则，保护合法、制止非法、遏制极端、抵御渗透、打击犯罪，依法管理宗教事务，先后颁布实施《西藏自治区实施〈宗教事务条例〉办法》《西藏自治区大型宗教活动管理办法》等规范性文件，维护宗教领域正常秩序。公民一切正常宗教活动都由宗教团体或公民自由自愿进行，任何组织和个人不得干涉。信教群众家中普遍设有经堂或佛龛，藏传佛教寺庙学经、辩经、受戒、灌顶、修行等传统宗教活动和寺庙学经考核晋升学位活动正常进行，雪顿节、燃灯节、萨嘎达瓦、转山转湖等1700多项宗教民俗活动循例举行。合法宗教活动得到有力保护，信教群众宗教需求得到充分满足。ཀྲུང་གོའི་རྩ་ཁྲིམས་སུ་སྤྱི་དམངས་ཀྱི་ཆོས་དད་རང་མོས་ལ་འགན་སྲུང་བྱེད་དགོས་པ་ཁ་གསལ་བཏོན་ཡོད། བཟོ་བཅོས་ལག་བསྟར་བྱས་པའི《ཆོས་ལུགས་ལས་དོན་སྲོལ་ཡིག》ནང་སྤྱི་དམངས་ཀྱི་ཆོས་དད་རང་མོས་དང་ཆོས་ལུགས་ལས་རིགས་ཀྱི་ཁྲིམས་མཐུན་ཁེ་དབང་སྲུང་སྐྱོང་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་དང་། དབྱི་སི་ལམ་ཆོས་ལུགས། གནམ་བདག་ཆོས་ལུགས་སོགས་ཆོས་ལུགས་མང་པོ་བོད་དུ་དུས་ཡུན་རིང་པོར་མཉམ་དུ་གནས་ཡོད། ད་ཆ་བོད་དུ་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་ཆོས་ལུགས་བྱེད་སྒོ་སྤེལ་ཡུལ་1700ལྷག་ཙམ་དང་གྲྭ་བཙུན་ཁྲི་4.6ཙམ་ཡོད་པ་དང་། དབྱི་སི་ལན་གྱི་ཆོས་ཁང་4དང་། མི་རབས་ནས་མི་རབས་བར་དེར་སྡོད་པའི་མུའུ་སི་ལིན་གྱི་མང་ཚོགས་ཁྲི་1.2ཙམ་ཡོད་པ། གནམ་བདག་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཆོས་ཁང་1དང་དད་ལྡན་པ་700ལྷག་ཙམ་ཡོད། བོད་ཀྱིས་ཆོས་ལུགས་རང་ཚུགས་དང་། རང་བདག རང་གཉེར་བཅས་ཀྱི་རྩ་དོན་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ་ཁྲིམས་མཐུན་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་དང་། ཁྲིམས་འགལ་ལ་བཀག་འགོག ཐལ་སྐྱོད་གཏན་འགོག སིམ་འཛུལ་སྔོན་འགོག ཉེས་གསོག་ལ་རྡུང་རྡེག་བཅས་བྱེད་པ་དང་ཁྲིམས་ལྟར་ཆོས་ལུགས་ལས་དོན་ལ་དོ་དམ་བྱས་ཤིང་། 《〈ཆོས་ལུགས་ལས་དོན་སྲོལ་ཡིག〉ལག་བསྟར་བྱེད་ཕྱོགས་སྐོར་གྱི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་བྱེད་ཐབས》དང《བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་ཆོས་ལུགས་བྱེད་སྒོ་ཆེ་གྲས་ལ་དོ་དམ་བྱེད་ཐབས》སོགས་ཚད་ལྡན་རང་བཞིན་གྱི་ཡིག་ཆ་སྔ་རྗེས་སུ་ཁྱབ་བསྒྲགས་དང་ལག་བསྟར་བྱས་ནས་ཆོས་ལུགས་ཁྱབ་ཁོངས་ཀྱི་རྒྱུན་གཏན་གྱི་སྒྲིག་ལམ་ལ་སྲུང་སྐྱོང་བྱས་ཡོད། སྤྱི་དམངས་ཀྱི་རྒྱུན་གཏན་གྱི་ཆོས་ལུགས་བྱེད་སྒོ་ཐམས་ཅད་ཆོས་ལུགས་ཚོགས་པའམ་ཡང་ན་སྤྱི་དམངས་ཀྱིས་རང་མོས་དང་རང་འདོད་ཀྱིས་སྤེལ་བ་ལས། རྩ་འཛུགས་སུ་ཞིག་དང་མི་སྒེར་སུ་ཞིག་གིས་ཀྱང་ཐེ་གཏོགས་བྱས་མི་ཆོག དད་ལྡན་མང་ཚོགས་ཀྱི་ཁྱིམ་དུ་ཡོངས་ཁྱབ་ཏུ་མཆོད་ཁང་ངམ་ཡང་ན་མཆོད་གཤོམ་ཡོད། བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་དགོན་སྡེར་དཔེ་ཆ་སྦྱོང་བ་དང་། མཚན་ཉིད་རྩོད་པ། སྡོམ་པ་ལེན་པ། དབང་བསྐུར་བ། སྒོམ་སྒྲུབ་སོགས་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ཆོས་ལུགས་བྱེད་སྒོ་དང་དགོན་སྡེའི་དཔེ་ཆ་སྦྱོང་བའི་དཔྱད་ཞིབ་རིམ་འཕར་དང་སློབ་གནས་འཕར་བའི་བྱེད་སྒོ་རྒྱུན་གཏན་ལྟར་སྤེལ་བ་མ་ཟད། ཞོ་སྟོན་དང་། དགའ་ལྡན་ལྔ་མཆོད། ས་ག་ཟླ་བ། རི་སྐོར་དང་མཚོ་སྐོར་སོགས་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་དམངས་སྲོལ་བྱེད་སྒོ་1700ལྷག་ཙམ་རྒྱུན་གཏན་ལྟར་སྤེལ་གྱི་ཡོད། ཁྲིམས་མཐུན་གྱི་ཆོས་ལུགས་བྱེད་སྒོར་སྲུང་སྐྱོབ་ནུས་ལྡན་ཐུབ་པ་དང་དད་ལྡན་མང་ཚོགས་ཀྱི་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་གང་ལེགས་བསྐངས་ཡོད།——活佛转世传承规范有序—— སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་རྒྱུན་འཛིན་ཚད་ལྡན་དང་གོ་རིམ་ལྡན་པ།国家和西藏各级政府充分尊重藏传佛教活佛转世传统，严格落实《藏传佛教活佛转世管理办法》，依法规范活佛转世管理。在佛教团体的指导下，依照宗教仪轨和历史定制办理藏传佛教活佛传承继任事宜。2016年，上线“藏传佛教活佛查询系统”，实现国内宗教教职人员身份信息互联网查询。截至2024年，已有93位新转世活佛得到批准认定，活佛转世的合法性和公信力得到有效维护。རྒྱལ་ཁབ་དང་བོད་ཀྱི་རིམ་ཁག་སྲིད་གཞུང་གིས་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ངོས་འཛིན་གྱི་སྲོལ་རྒྱུན་ལ་བརྩི་འཇོག་གང་ལེགས་བྱས་ཏེ《བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་དོ་དམ་བྱེད་ཐབས》དོན་འཁྱོལ་ནན་པོ་བྱས་ནས་ཁྲིམས་ལྟར་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་དོ་དམ་ཚད་ལྡན་དུ་བཏང་ཡོད། ནང་བསྟན་ཚོགས་པའི་མཛུབ་ཁྲིད་འོག་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཆོ་ག་དང་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ངེས་སྲོལ་གཞིར་བཟུང་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་སྤྲུལ་སྐུ་རྒྱུན་འཛིན་དོན་གནད་གཏན་འཁེལ་བྱས་ཡོད། 2016ལོར“བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་སྤྲུལ་སྐུ་འཚོལ་བཤེར་མ་ལག”དྲ་ཐོག་ཏུ་བཙུགས་ནས་རྒྱལ་ནང་གི་ཆོས་ལུགས་ལས་རིགས་མི་སྣའི་ཐོབ་ཐང་ཆ་འཕྲིན་དྲ་སྦྲེལ་ནས་འདྲི་རྩད་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད། 2024ལོའི་བར་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་93ལ་ཆོག་མཆན་ཐོབ་ནས་ངོས་འཛིན་བྱས་པར་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ཀྱི་ཁྲིམས་མཐུན་རང་བཞིན་དང་ཀུན་གྱིས་ཡིད་ཆེས་བྱེད་ཚད་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་ནུས་ལྡན་ཐུབ་ཡོད།——宗教活动场所条件显著改善—— ཆོས་ལུགས་བྱེད་སྒོ་སྤེལ་ཡུལ་གྱི་ཆ་རྐྱེན་མངོན་གསལ་དོད་པོས་ལེགས་སུ་ཕྱིན་པ།依法有效保护藏传佛教寺庙和文物古迹，持续提升宗教活动场所公共服务水平。在达龙寺、楚布寺等14家寺庙设立图书分馆、非遗分馆、古籍馆和文物陈列馆。2011年以来，统一维修改造寺庙僧舍，修建寺庙养老院，提供医疗卫生服务，98%以上寺庙实现通路、通讯、通电、通水、通广播电视，大力改善基础设施，巩固提升广大僧尼学修生活条件。བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་དགོན་སྡེ་དང་རིག་དངོས་གནའ་ཤུལ་ཁྲིམས་ལྟར་སྲུང་སྐྱོང་ནུས་ལྡན་བྱས་ཏེ་ཆོས་ལུགས་བྱེད་སྒོ་སྤེལ་ཡུལ་གྱི་སྤྱི་པའི་ཞབས་ཞུའི་ཆུ་ཚད་མུ་མཐུད་མཐོ་རུ་བཏང་ཡོད། སྟག་ལུང་དགོན་དང་མཚུར་ཕུ་དགོན་སོགས་དགོན་སྡེ་14རུ་ཡན་ལག་དཔེ་མཛོད་ཁང་དང་། མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་ཡན་ལག་ཁང་། གནའ་དཔེ་ཁང་། རིག་དངོས་འགྲེམས་སྟོན་ཁང་བཅས་བཙུགས་ཡོད། 2011ལོ་ནས་བཟུང་དགོན་སྡེའི་གྲྭ་ཤག་གཅིག་གྱུར་གྱིས་ཉམས་གསོ་བསྒྱུར་བཀོད་དང་། དགོན་སྡེའི་རྒན་གསོ་ཁང་བསྐྲུན་པ། སྨན་བཅོས་འཕྲོད་བསྟེན་ཞབས་ཞུ་མཁོ་འདོན་བཅས་བྱས་པ་དང་དགོན་སྡེ་98%ཡན་ལ་འགྲོ་ལམ་དང་། འཕྲིན་གཏོང་། གློག ཆུ། རླུང་འཕྲིན་བརྙན་འཕྲིན་བཅས་ཤར་གཏོང་ཐུབ་ནས། རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་ལེགས་སུ་ཤུགས་ཆེར་ཕྱིན་པ་དང་རྒྱ་ཆེའི་གྲྭ་བཙུན་ཐོས་བསམ་ལ་གཞོལ་བའི་འཚོ་བའི་ཆ་རྐྱེན་ལེགས་སུ་བརྟན་པོར་ཕྱིན་ཡོད།——教职人员社会保障进一步完善—— ཆོས་ལུགས་ལས་རིགས་མི་སྣའི་སྤྱི་ཚོགས་འགན་སྲུང་སྔར་བས་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་ཕྱིན་པ།全区僧尼纳入社会保障体系。从2015年开始，西藏积极推进寺庙卫生室建设和僧医培养工作，逐年提高寺庙僧尼社会保障待遇，积极提供社会公共服务。政府每年补贴2600多万元，实现僧尼医保、养老保险、低保、意外伤害险和健康体检全覆盖。ལྗོངས་ཡོངས་ཀྱི་གྲྭ་བཙུན་རྣམས་སྤྱི་ཚོགས་འགན་སྲུང་མ་ལག་ནང་བཅུག་ཡོད། 2015ལོ་ནས་བཟུང་བོད་ཀྱིས་དགོན་སྡེའི་འཕྲོད་བསྟེན་ཁང་འཛུགས་སྐྲུན་དང་དགོན་སྡེའི་སྨན་པ་གསོ་སྐྱོང་ལས་དོན་ལ་སྐུལ་འདེད་ཧུར་ཐག་བཏང་བ་དང་དགོན་སྡེའི་གྲྭ་བཙུན་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་འགན་སྲུང་ཐོབ་ཐང་ལོ་རེ་བཞིན་མཐོ་རུ་བཏང་སྟེ་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྤྱི་པའི་ཞབས་འདེགས་ཧུར་ཐག་མཁོ་འདོན་བྱས་ཡོད། སྲིད་གཞུང་གིས་ལོ་ལྟར་ཁ་གསབ་སྒོར་ཁྲི་2600ལྷག་ཙམ་སྤྲད་དེ་གྲྭ་བཙུན་གྱི་སྨན་བཅོས་འགན་བཅོལ་དང་། རྒན་གསོ་འགན་བཅོལ། མ་མཐའི་འཚོ་བ་འགན་ལེན། བསམ་ཡུལ་ལས་འདས་པའི་གནོད་འཚེའི་འགན་བཅོལ། གཟུགས་པོ་བརྟག་དཔྱད་བཅས་ཚང་མར་ཁྱབ་པ་བྱས་ཡོད།——宗教教育与现代教育模式有效衔接—— ཆོས་ལུགས་སློབ་གསོ་དང་དེང་རབས་སློབ་གསོའི་རྣམ་པ་འབྲེལ་མཐུད་ནུས་ལྡན་བྱུང་བ།颁布《宗教院校管理办法》，规范宗教院校管理，提高宗教院校教育教学质量，加强宗教人才队伍建设。全国共规划建设中国藏语系高级佛学院、西藏佛学院等9座藏语系佛学院，总投资9.2亿元。有效衔接寺庙传统学经体系和“三级学衔”现代教育模式，西藏130名僧人获得藏传佛教最高学衔“拓然巴”学位，西藏佛学院及其10所分院现有学经僧人3000余人。整理出版藏文《中华大藏经（藏研版）》《雪域文库》等文献典籍，发行藏文《中华大藏经》电子版，印行藏传佛教仪轨、传记、论著等经典的单行本，满足僧尼和信教群众的多样化学修需求。积极推进藏传佛教研究，藏传佛教科研体系日益完善。《ཆོས་ལུགས་སློབ་གླིང་གི་དོ་དམ་བྱེད་ཐབས》ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ཏེ། ཆོས་ལུགས་སློབ་གླིང་གི་དོ་དམ་ཚད་ལྡན་དུ་བཏང་བ་དང་། ཆོས་ལུགས་སློབ་གླིང་གི་སློབ་གསོའི་སློབ་ཁྲིད་སྤུས་ཚད་མཐོ་རུ་བཏང་ཞིང་། ཆོས་ལུགས་ཤེས་ལྡན་པའི་དཔུང་ཁག་འཛུགས་སྐྱོང་ལ་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱབ་ཡོད། རྒྱལ་ཡོངས་སུ་ཀྲུང་གོ་བོད་བརྒྱུད་མཐོ་རིམ་ནང་བསྟན་སློབ་གླིང་དང་བོད་ལྗོངས་ནང་བསྟན་སློབ་གླིང་སོགས་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་སློབ་གླིང་9འཆར་འགོད་བྱས་ནས་བསྐྲུན་པ་དང་ཁྱོན་མ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་9.2བཏང་ཡོད། དགོན་སྡེའི་སྲོལ་རྒྱུན་དཔེ་ཆ་སྦྱོང་བའི་མ་ལག་དང“རིམ་གསུམ་མཚན་གནས”ཀྱི་དེང་རབས་སློབ་གསོའི་རྣམ་པ་འབྲེལ་མཐུད་ནུས་ལྡན་བྱས་ནས་བོད་ཀྱི་དགེ་འདུན་པ་130ལ་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་མཚན་གནས་མཐོ་ཤོས“མཐོ་རམས་པའི”མཚན་གནས་ཐོབ་པ་དང་། བོད་ལྗོངས་ནང་བསྟན་སློབ་གླིང་དང་དེའི་ཡན་ལག་སློབ་གླིང་10ལ་དཔེ་ཆ་སྦྱོང་བཞིན་པའི་དགེ་འདུན་པ་3000ལྷག་ཙམ་ཡོད། བོད་ཡིག་གི《ཀྲུང་ཧྭའི་བཀའ་བསྟན་འགྱུར（བོད་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་པར་གཞི）》དང《གངས་ཅན་རིག་མཛོད》སོགས་ཀྱི་ཚད་ལྡན་ཡིག་ཆ་ལེགས་སྒྲིག་དང་དཔེ་སྐྲུན་བྱས་པ་དང་། བོད་ཡིག་གི《ཀྲུང་ཧྭའི་བཀའ་བསྟན་འགྱུར》གྱི་གློག་རྡུལ་པར་གཞི་འགྲེམས་སྤེལ་བྱས་པ། བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་ཆོས་ལུགས་ཆོ་ག་དང་། རྣམ་ཐར། ཆེད་རྩོམ་སོགས་གསུང་རབ་དེབ་རྐྱང་མ་པར་འདེབས་བྱས་ནས་གྲྭ་བཙུན་དང་དད་ལྡན་མང་ཚོགས་ཀྱི་དཔེ་ཆ་སྦྱོང་བའི་དགོས་མཁོ་སྣ་ཚོགས་བསྐངས་ཡོད། བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པར་སྐུལ་འདེད་ཧུར་ཐག་བཏང་བས་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་ཚན་རིག་ཞིབ་འཇུག་མ་ལག་ཉིན་རེ་བཞིན་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་ཕྱིན་ཡོད།

六、环境权利保障充分有效

དྲུག ཁོར་ཡུག་གི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་ནུས་ལྡན་དང་གང་ལེགས་བྱུང་བ།

西藏始终坚持生态保护第一，牢记“保护好青藏高原生态就是对中华民族生存和发展的最大贡献”的使命，在现代化建设中坚持人与自然和谐共生，走生态优先、绿色发展之路，不断提高生态环境治理水平，推动青藏高原生物多样性保护，西藏成为世界上生态环境最好的地区之一，人民生态环境权利保障水平不断提升。བོད་ཀྱིས་ཐོག་མཐའ་བར་གསུམ་དུ་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོབ་ཨང་དང་པོར་འཇོག་རྒྱུ་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ནས། “མཚོ་བོད་ས་མཐོའི་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོབ་ཡག་པོ་བྱེད་པ་ནི་ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་ཀྱི་འཚོ་གནས་དང་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ལེགས་སྐྱེས་ཆེ་ཤོས་ཕུལ་བ་ཞིག་ཡིན་པའི”འགན་འཁྲི་བློ་ལ་བརྟན་པོར་ངེས་ཏེ། དེང་རབས་ཅན་འཛུགས་སྐྲུན་ཁྲོད་མི་དང་རང་བྱུང་ཁམས་ཞི་མཐུན་མཉམ་གནས་མཐའ་འཁྱོངས་དང་། སྐྱེ་ཁམས་སྔོན་ལ་འཇོག་པ་དང་ལྗང་མདོག་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལམ་བུར་བསྐྱོད་པ། སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་བཅོས་སྐྱོང་གི་ཆུ་ཚད་ཟམ་མི་ཆད་པར་མཐོ་རུ་གཏོང་བ། མཚོ་བོད་ས་མཐོའི་སྐྱེ་དངོས་སྣ་མང་རང་བཞིན་སྲུང་སྐྱོབ་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་བཅས་བྱས་པས་བོད་འདི་ཉིད་འཛམ་གླིང་གི་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་ཡག་ཤོས་ཀྱི་ས་ཁུལ་གྱི་གྲས་ཤིག་ཏུ་གྱུར་པ་དང་མི་དམངས་ཀྱི་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་གི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་ཆུ་ཚད་ཟམ་མི་ཆད་པར་མཐོ་རུ་ཕྱིན་ཡོད།——环境权利保障制度更加健全—— ཁོར་ཡུག་གི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་ལམ་ལུགས་སྔར་བས་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་ཕྱིན་པ།2023年4月26日，全国人大常委会通过《中华人民共和国青藏高原生态保护法》。西藏自治区颁布《西藏自治区国家生态文明高地建设条例》《西藏自治区环境保护条例》《西藏自治区冰川保护条例》，出台《西藏自治区人民代表大会常务委员会关于全面贯彻实施青藏高原生态保护法的决定》《关于深入打好污染防治攻坚战的实施意见》《中共西藏自治区委员会 西藏自治区人民政府关于创建国家生态文明建设示范区 加快建设美丽西藏的决定》。环境权利保障法制体系不断健全，为保障各族人民环境权利提供了重要法律制度支撑。2023ལོའི་ཟླ་4ཚེས་26ཉིན་རྒྱལ་ཡོངས་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གིས《ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མཚོ་བོད་ས་མཐོའི་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོབ་བཅའ་ཁྲིམས》ལ་གྲོས་འཆམ་བྱས་པ་དང་། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱིས《བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་སྐྱེ་ཁམས་ཤེས་དཔལ་གྱི་མཐོ་ས་འཛུགས་གཏོད་སྲོལ་ཡིག》དང་། 《བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་སྲོལ་ཡིག》 《བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་འཁྱགས་རོམ་སྲུང་སྐྱོབ་སྲོལ་ཡིག》བཅས་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་པ་དང་། 《མཚོ་བོད་ས་མཐོའི་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོབ་བཅའ་ཁྲིམས་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ལག་བསྟར་བྱ་རྒྱུའི་སྐོར་གྱི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གི་གཏན་འབེབས》དང་། 《སྦགས་བཙོག་འགོག་བཅོས་ཀྱི་འགག་སྒྲོལ་དམག་འཐབ་ཡག་པོ་རྒྱག་རྒྱུའི་སྐོར་གྱི་ལག་བསྟར་བསམ་འཆར》 《རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྐྱེ་ཁམས་ཤེས་དཔལ་འཛུགས་སྐྱོང་དཔེ་སྟོན་ཁུལ་འཛུགས་གཏོད་བྱས་ནས་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་བོད་ལྗོངས་འཛུགས་སྐྲུན་མགྱོགས་པོ་བྱ་རྒྱུའི་སྐོར་གྱི་ཀྲུང་གུང་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་དང་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གི་གཏན་འབེབས》བཅས་བཏོན་ཡོད། ཁོར་ཡུག་གི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་གི་ཁྲིམས་ལུགས་མ་ལག་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་བཏང་ནས་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་གི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་ལ་བཅའ་ཁྲིམས་དང་ལམ་ལུགས་ཀྱི་འདེགས་སྐྱོར་གལ་ཆེན་བྱས་ཡོད།——生态环境保护措施不断完善—— སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་ཐབས་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་ཕྱིན་པ།西藏建立各类自然保护区47个，总面积达41.22万平方公里。根据第二次陆生野生动物资源调查，西藏现有陆生野生脊椎动物1072种，国家重点保护野生动物246种。已记录有维管束植物7504种，其中西藏特有植物1075种，国家级重点保护野生植物169种。系统保护以33条重要河流为主的江河源，实施拉萨河、年楚河、哲古湖等水生态环境保护项目，划定河湖管理保护范围，加强水源涵养能力建设。设立三江源国家公园（唐北区域）。西藏主要江河、湖泊水质整体保持良好，达到国家规定相应水域的环境质量标准。第三次全国国土调查数据显示，西藏林地、草地、湿地、水域等生态功能较强的地类增加到108.11万平方公里。བོད་ཀྱིས་རང་བྱུང་སྲུང་སྐྱོབ་ཁུལ་སྣ་ཚོགས་47བཙུགས་པར་སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྤྱི་ལེ་ངོས་གྲུ་ཁྲི་41.22ཟིན་ཡོད། སྐམ་སའི་རི་སྐྱེས་སྲོག་ཆཌ་ཐོན་ཁུངས་བརྟག་དཔྱད་ཐེངས་གཉིས་པར་གཞིགས་ན། ད་ཆ་བོད་དུ་སྐམ་སའི་རི་སྐྱེས་སྒལ་ཚིགས་སྲོག་ཆགས་རིགས་1072ཡོད་པ་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གཙོ་གནད་སྲུང་སྐྱོབ་རི་སྐྱེས་སྲོག་ཆགས་རིགས་246ཡོད། ཐོ་འགོད་བྱས་པའི་སྦུག་ཆུན་ཡོད་པའི་རྩི་ཤིང་རིགས་7504ཡི་ནང་བོད་ལ་དམིགས་བསལ་དུ་ཡོད་པའི་རྩི་ཤིང་རིགས་1075དང་རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་གཙོ་གནད་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་རི་སྐྱེས་རྩི་ཤིང་རིགས་169ཡོད། གཙང་པོ་གལ་ཆེན་33གཙོ་བོར་བྱས་པའི་གཙང་ཆུའི་ཆུ་འགོར་བརྒྱུད་རིམ་ལྡན་པའི་ངང་སྲུང་སྐྱོབ་བྱས་པ་དང་། སྐྱིད་ཆུ་དང་། མྱང་ཆུ། གྲི་གུ་མཚོ་སོགས་ཆུའི་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་རྣམ་གྲངས་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ། གཙང་པོ་དང་མཚོའི་དོ་དམ་སྲུང་སྐྱོབ་ཁྱབ་ཁོངས་དབྱེ་འབྱེད་བྱས་ནས་ཆུ་རྩ་གསོ་འཁྱོངས་ནུས་པ་འཛུགས་སྐྱོང་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། གཙང་གསུམ་ཆུ་འགོའི་རྒྱལ་ཁབ་སྤྱི་གླིང（གདང་ལའི་བྱང་རྒྱུད་ས་ཁོངས）བཙུགས་ཡོད། བོད་ཀྱི་གཙང་པོ་དང་མཚོ་གཙོ་བོའི་ཆུའི་སྤུས་ཚད་སྤྱི་ཡོངས་ནས་ཡག་པོ་རྒྱུན་འཁྱོངས་ཐུབ་སྟེ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་གཏན་འབེབས་བྱས་པའི་དེ་མཚུངས་ཆུ་ཁོངས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་སྤུས་ཚད་ཀྱི་ཚད་གཞིར་སླེབས་ཡོད། རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ས་ཆའི་བརྟག་དཔྱད་ཐེངས་གསུམ་པའི་གྲངས་གཞི་ལས་མངོན་པར། བོད་ཀྱི་ནགས་ས་དང་། སྤང་། འདམ་ར། ཆུ་ཁོངས་སོགས་སྐྱེ་ཁམས་ནུས་པ་ཅུང་ཆེ་བའི་ས་ཆའི་རིགས་སྤྱི་ལེ་ངོས་གྲུ་ཁྲི་108.11བར་མང་དུ་ཕྱིན་ཡོད།——环境监测实现常态化—— ཁོར་ཡུག་ལྟ་ཞིབ་ཚད་ལེན་རྒྱུན་རྣམ་ཅན་དུ་གྱུར་པ།西藏稳步推进生态环境监测网络建设，重点开展地表水、饮用水水源地、环境空气质量等监测网络布点，持续开展川藏铁路沿线、珠峰绒布河等典型区域环境监测。2016年以来，西藏环境空气质量优良天数比例达99%以上，主要城镇环境空气质量整体保持优良，7个地（市）环境空气质量均达到国家二级及以上标准。2024年，拉萨市在全国168个重点城市空气质量排名中位列第一名。珠穆朗玛峰区域环境空气质量持续保持在优良状态，达到一级标准。བོད་ཀྱིས་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་ལྟ་ཞིབ་ཚད་ལེན་དྲ་རྒྱ་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་སྐུལ་འདེད་བརྟན་པོ་བཏང་ནས་ས་ངོས་ཀྱི་ཆུ་དང་། འཐུང་ཆུའི་ཆུ་འགོ་ཁུལ། ཁོར་ཡུག་གི་མཁའ་རླུང་སྤུས་ཚད་སོགས་ལྟ་ཞིབ་ཚད་ལེན་དྲ་རྒྱ་གཙོ་གནད་དུ་བཟུང་སྟེ། ཁྲོན་བོད་ལྕགས་ལམ་ལམ་རྒྱུད་དང་ཇོ་མོ་གླང་མའི་རོང་ཕུ་ཆུ་བོ་སོགས་དཔེ་མཚོན་ས་ཁོངས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་ལྟ་ཞིབ་ཚད་ལེན་རྒྱུན་མཐུད་བྱས་ཡོད། 2016ལོ་ནས་བཟུང་བོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་གི་མཁའ་རླུང་སྤུས་ཚད་ལེགས་པའི་ཉིན་གྲངས་ཀྱི་བསྡུར་ཚད་99%ཡན་ཟིན་པ་དང་། གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་གཙོ་བོའི་ཁོར་ཡུག་གི་མཁའ་རླུང་སྤུས་ཚད་སྤྱི་ཡོངས་ནས་ལེགས་པོ་རྒྱུན་འཁྱོངས་ཐུབ་ཅིང་། ས་ཁུལ（གྲོང་ཁྱེར）7གྱི་ཁོར་ཡུག་གི་མཁའ་རླུང་སྤུས་ཚད་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རིམ་པ་གཉིས་པ་དང་དེ་ཡན་གྱི་ཚད་གཞིར་སླེབས་ཡོད། 2024ལོར་ལྷ་ས་གྲོང་ཁྱེར་དེ་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་གཙོ་གནད་གྲོང་ཁྱེར་168ཀྱི་མཁའ་རླུང་སྤུས་ཚད་ཀྱི་མིང་གྲལ་ཁྲོད་ཨང་དང་པོར་སླེབས་ཡོད། ཇོ་མོ་གླང་མའི་ས་ཁོངས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་གི་མཁའ་རླུང་སྤུས་ཚད་མུ་མཐུད་སྤུས་ལེགས་ཀྱི་རྣམ་པ་རྒྱུན་འཁྱོངས་ཐུབ་ནས་རིམ་པ་དང་པོའི་ཚད་གཞིར་སླེབས་ཡོད།——城乡人居环境持续改善—— གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་མིའི་འཚོ་སྡོད་ཁོར་ཡུག་རྒྱུན་མཐུད་ལེགས་སུ་ཕྱིན་པ།西藏制定出台《西藏自治区农村人居环境整治美丽宜居示范村创建工作指导意见》《西藏自治区农村人居环境整治美丽宜居示范村认定办法》，划定农牧区人居环境工作的方向与重点任务，解决垃圾分类处理、污水排放、农业面源污染等问题。截至2024年底，改造农牧区户用卫生厕所43万座，普及率达到80.3%，更多农牧民群众用上了干净整洁卫生的厕所，公共环境质量持续提升。通过人居环境整治、美丽乡村建设等，基础设施得到改善的同时，人民群众的环保意识逐渐增强。2022年3月，总投资9.43亿元的拉萨市中心城区水系生态治理一期工程已完成，总投资24亿元的二期工程正在推进，通过水系连通、截污、景观提升，进一步改善人居环境。在海拔4300米以下地区共消除“无树村”1079个、“无树户”10.47万余户，全面实现消除“无树村”“无树户”目标。开展乡村绿化美化行动，在2261个行政村完成植树造林1031万余株。开展拉萨南北山绿化工程等项目，共完成营造林1057.61万亩、森林抚育382.64万亩。通过开展大规模国土绿化行动，人均绿地面积大幅提高，城乡周围生态环境持续改善。བོད་ཀྱིས《བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་མིའི་འཚོ་སྡོད་ཁོར་ཡུག་བཅོས་སྒྲིག་དང་མཛེས་སྡུག་གནས་འཕྲོད་ཀྱི་དཔེ་སྟོན་གྲོང་ཚོ་འཛུགས་གཏོད་ལས་དོན་གྱི་མཛུབ་ཁྲིད་བསམ་འཆར》དང《བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་མིའི་འཚོ་སྡོད་ཁོར་ཡུག་བཅོས་སྒྲིག་དང་མཛེས་སྡུག་གནས་འཕྲོད་ཀྱི་དཔེ་སྟོན་གྲོང་ཚོ་གཏན་འཁེལ་བྱེད་ཐབས》བཟོས་ནས་བཏོན་པ་དང་། ཞིང་འབྲོག་ཁུལ་གྱི་མིའི་འཚོ་སྡོད་ཁོར་ཡུག་ལས་དོན་གྱི་ཁ་ཕྱོགས་དང་གཙོ་གནད་ལས་འགན་དབྱེ་འབྱེད་བྱས་ཏེ་གད་སྙིགས་རིགས་དབྱེ་གཙང་སེལ་དང་། བཙོག་ཆུ་འབུད་པ། ཞིང་ལས་ཐོན་སྐྱེད་ལས་བྱུང་བའི་སྦགས་བཙོག་སོགས་ཀྱི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱས་ཡོད། 2024ལོའི་ལོ་མཇུག་བར་ཞིང་འབྲོག་ཁུལ་གྱི་ཁྱིམ་ཚང་གི་གསང་སྤྱོད་ཁྲི་43བསྒྱུར་བཀོད་བྱས་པ་དང་ཁྱབ་གདལ་གཏོང་ཚད་80.3%ཟིན་ནས་ཞིང་འབྲོག་མང་ཚོགས་དེ་བས་མང་བར་གཙང་སྦྲ་དོད་པའི་གསང་སྤྱོད་སྤྱོད་རྒྱུ་བྱུང་ནས་སྤྱི་པའི་ཁོར་ཡུག་གི་སྤུས་ཚད་རྒྱུན་མཐུད་ལེགས་སུ་ཕྱིན་ཡོད། མིའི་འཚོ་སྡོད་ཁོར་ཡུག་བཅོས་སྒྲིག་དང་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་གྲོང་གསེབ་འཛུགས་སྐྲུན་སོགས་བརྒྱུད་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་ལེགས་སུ་ཕྱིན་པ་དང་དུས་མཚུངས་མི་དམངས་མང་ཚོཌ་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་འདུ་ཤེས་རིམ་བཞིན་ཟབ་ཏུ་ཕྱིན་ཡོད། 2022ལོའི་ཟླ་3པར་ཁྱོན་བསྡོམས་མ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་9.43བཏང་བའི་ལྷ་ས་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ལྟེ་བའི་གྲོང་ཁུལ་གྱི་ཆུ་རྒྱུད་སྐྱེ་ཁམས་བཅོས་སྐྱོང་གི་དུས་ཐེངས་དང་པོའི་ལས་གྲྭ་ལེགས་གྲུབ་བྱུང་ཞིང་། ཁྱོན་བསྡོམས་མ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་24བཏང་བའི་དུས་ཐེངས་གཉིས་པའི་ལས་གྲྭར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བཞིན་ཡོད་པ་དང་། ཆུ་རྒྱུད་སྦྲེལ་མཐུད་དང་། སྦགས་བཙོག་འགོག་པ། མཛེས་ལྗོངས་ལེགས་སུ་གཏོང་བ་བཅས་བརྒྱུད་མིའི་འཚོ་སྡོད་ཁོར་ཡུག་སྔར་བས་ལེགས་སུ་ཕྱིན་ཡོད། ས་བབ་མཐོ་ཚད་སྨི་4300མན་གྱི་ས་ཁུལ་དུ“ལྗོན་ཤིང་མེད་པའི་གྲོང་ཚོ”1079དང“ལྗོན་ཤིང་མེད་པའི་དུད་ཚང”ཁྲི་10.47ལྷག་ཙམ་ཚང་མར་ལྗོན་ཤིང་ཡོད་པར་བྱས་ནས། “ལྗོན་ཤིང་མེད་པའི་གྲོང་ཚོ་དང་ལྗོན་ཤིང་མེད་པའི་དུད་ཚང”གཅིག་ཀྱང་མི་ལྷག་པར་བྱེད་པའི་དམིགས་ཚད་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་མངོན་འགྱུར་བྱུང་ཡོད། གྲོང་གསེབ་ཀྱི་སྔོ་འགྱུར་མཛེས་བཟོའི་བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་ནས་སྲིད་འཛིན་གྲོང་ཚོ་2261ལ་ཤིང་འཛུཌ་ནགས་བཟོའི་ལྕང་སོན་རྐང་ཁྲི་1031ལྷག་ཙམ་བཏབ་ཡོད། ལྷ་སའི་ལྷོ་རི་བྱང་རིའི་སྔོ་འགྱུར་ལས་གྲྭ་སོཌ་ཀྱི་རྣམ་གྲངས་སྤེལ་ནས་ཁྱོན་བསྡོམས་ནགས་བཟོ་མུའུ་ཁྲི་1057.61དང་ནགས་ཚལ་མུའུ་ཁྲི་382.64གསོ་སྐྱོང་ལེགས་གྲུབ་བྱུང་ཡོད། གཞི་ཁྱོན་ཆེ་བའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ས་ཆ་སྔོ་འགྱུར་བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་བ་བརྒྱུད། མི་རེའི་ཆ་སྙོམས་ཀྱི་སྔོ་ལྗང་རྒྱ་ཁྱོན་ཇེ་ཆེར་ཕྱིན་པ་དང་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་མཐའ་འཁོར་གྱི་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་རྒྱུན་མཐུད་ལེགས་སུ་ཕྱིན་ཡོད།——生态补偿制度有效落实—— སྐྱེ་ཁམས་ཀྱི་ཁ་གསབ་ལམ་ལུགས་དོན་འཁྱོལ་ནུས་ལྡན་བྱུང་བ།统筹生态保护与民生改善。2017年，发布《西藏自治区人民政府办公厅关于健全生态保护补偿机制的实施意见》，2018年至2024年，落实各类生态补奖资金953.96亿元。2021年以来，西藏落实中央财政森林生态效益补偿资金69.3亿元，1.78亿亩国有林和非国有林得到有效管护，森林资源获得显著增长，210多万农牧民从中直接或间接受益。生态补偿制度增加了农牧民的收入，有力提高了保护生态的积极性，促进了生态环境的改善。制定《西藏自治区生态岗位管理办法（试行）》，通过设立生态岗位，推动生态领域绿色就业、创业和增收。2016年至2024年，年均为群众提供生态保护岗位51.6万个，实现年人均收入3500元。སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོབ་དང་དམངས་འཚོ་ལེགས་གཏོང་ལ་སྤྱི་འདོམས་བྱས་ཡོད། 2017ལོར《སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོབ་ཁ་གསབ་ལམ་སྲོལ་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་གཏོང་རྒྱུའི་སྐོར་གྱི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གཞུང་དོན་ཐིང་གི་ལག་བསྟར་བསམ་འཆར》ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ནས། 2018ལོ་ནས་2024ལོ་བར་སྐྱེ་ཁམས་ཁ་གསབ་བྱ་དགའི་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་953.96དོན་འཁྱོལ་བྱས་ཡོད། 2021ལོ་ནས་བཟུང་བོད་ཀྱིས་ཀྲུང་དབྱང་ནོར་སྲིད་ཀྱི་ནགས་ཚལ་སྐྱེ་ཁམས་ཕན་འབྲས་ཀྱི་ཁ་གསབ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་69.3བཏང་བ་དང་རྒྱལ་ཁབ་ལ་དབང་བ་དང་མ་དབང་བའི་ནགས་ཚལ་མུའུ་དུང་ཕྱུར་1.78ལ་གཡོག་བྱེད་ནུས་ལྡན་བྱས་པས་ནགས་ཚལ་ཐོན་ཁུངས་མངོན་གསལ་དོད་པོས་འཕར་བ་དང་ཞིང་འབྲོག་པ་ཁྲི་210ལྷག་ཙམ་ལ་དེའི་ཁྲོད་ནས་ཐད་ཀར་རམ་ཤུགས་སུ་ཕན་པ་ཐོབ་ཡོད། སྐྱེ་ཁམས་ཀྱི་ཁ་གསབ་ལམ་ལུགས་ལག་བསྟར་བྱས་པ་བརྒྱུད་ཞིང་འབྲོག་པའི་ཡོང་འབབ་མང་དུ་ཕྱིན་པ་དང་། སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་ཧུར་སེམས་ཆེ་རུ་ནུས་ལྡན་ཕྱིན་ཞིང་། སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་ལེགས་སུ་གཏོང་བར་སྐུལ་མ་ཐེབས་ཡོད། 《བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་སྐྱེ་ཁམས་ལས་གནས་དོ་དམ་བྱ་ཐབས（ཚོད་ལྟའི་ལག་བསྟར）》བཟོས་ནས་སྐྱེ་ཁམས་ལས་གནས་བཙུགས་པ་བརྒྱུད། སྐྱེ་ཁམས་ཁྱབ་ཁོངས་ཀྱི་ལྗང་མདོག་ལས་ཞུགས་དང་། ལས་གཏོད། འབབ་འཕར་བཅས་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། 2016ལོ་ནས་2024ལོ་བར་མང་ཚོགས་ལ་ལོ་རེར་ཆ་སྙོམས་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོབ་ལས་གནས་ཁྲི་51.6མཁོ་འདོན་བྱས་པར་མི་རེར་ལོ་རེར་ཆ་སྙོམས་ཡོང་འབབ་སྒོར་3500བྱུང་ཡོད།

ལྟ་སྐུལ་བ། དོན་འགྲུབ་ཕུན་ཚོགས།

གཙོ་འགན་པ། དོན་འགྲུབ་ཕུན་ཚོགས།

རྩོམ་སྒྲིག་པ། འཇམ་དབྱངས་མཁྱེན་རབ།